Можна было б сказаць, што ўпершыню ў гісторыі дыктатар, які кіраваў краінай не адно дзесяцігоддзе, добраахвотна пайшоў у адстаўку. Аднак, гэта не зусім так. Сапраўды, першы прэзідэнт Казахстана абвясціў аб складанні з сябе прэзідэнцкіх паўнамоцтваў, тым не менш, ён не склаў з сябе ўладных паўнамоцтваў, г.зн. працягвае заставацца уладаром краіны.
Дзякуючы маніпуляцыям з канстытуцыяй яму ўдалося ўвесці новую палітычную пасаду «Першага Прэзідэнта Казахстана» Елбасы. Гэтая пасада і гэты статус робяць з Назарбаева супер-прэзідэнта, прэзідэнта ўсіх прэзідэнтаў і, фармальна, запэўніваюць у тым, што страціць сваю ўладу Назарбаеў можа толькі са смерцю.
Згодна са спецыяльным законам «Аб Першым Прэзідэнце Рэспублікі Казахстан – Елбасы», Назарбаеў пасля свайго сыходу будзе мець магчымасць кантраляваць працэс прыняцця палітычных рашэнняў, а таксама вызначаць структуру вышэйшай кіраўнічай эліты.
У адпаведнасці з гэтым законам ён мае права:
– ўзначальваць Асамблею народа Казахстана; ўзначальваць Савет Бяспекі Рэспублікі Казахстан; ўваходзіць у склад Канстытуцыйнага Савета Рэспублікі Казахстан. Выступаць перад народам і вышэйшымі органамі ўлады;
– даваць адабрэнне (ці накладваць вета) на ініцыятывы па асноўных напрамках унутранай і знешняй палітыкі дзяржавы. Прысутнічаць на пасяджэннях Урада Рэспублікі пры абмеркаванні важных для краіны пытанняў;
– выходзіць з заканадаўчымі ініцыятывамі, якія ў абавязковым парадку павінны разглядацца.
У выніку рашэння Назарбаева ў Казахстане ўсталявалася своеасаблівая палітычная мадэль, у якой будзе фармальна існаваць два цэнтры прыцягнення, дву-прэзідэнцтва, што ў нейкай ступені можа дэбалансаваць рэжым.
Для Назарбаева поўны сыход з улады проста непрымальны. Аднак, чаму ён рашыўся на такі складаны сцэнар сыходу і ўтрымання ўлады?
На мой погляд, праблема – у адсутнасці яснасці з пераемнікам. І гэтая «назарбаеўскай мадэль» павінна дапамагчы яму вызначыцца і ацаніць будучага кіраўніка краіны.
У Назарбаева мог сфармавацца глыбокі недавер да свайго блізкага, сямейнага атачэння. Гэта звязана са спробай сямейнага перавароту з боку старэйшай дачкі Дарыгі і яе мужа Рахата Аліева ў 2008 годзе.
Таму, пры магчымых пераемніках і прызначэнцах Назарбаеў хацеў бы кантраляваць сітуацыю сам.
Новае кіраўніцтва наўрад ці адважыцца пачаць сваю гульню, пакуль Назарбаеў жывы і мае інструменты палітычнага ўплыву. Для поўнай ліквідацыі Елбасы неабходна была б агульная згода ўсіх ключавых фігур, а на дадзеным этапе гэта немагчыма.
Павел Усаў/АА, спецыяльна для belsat.eu
