Галоўная праблема беларускай эканомікі – дэфіцыт эканамічнага росту, то бок наша краіна робіцца ў параўнанні з суседзямі больш беднай. Канчатковая мэта эканомікі – генераваць рост, таму часцей за ўсё на яе глядзяць праз прызму доўгатэрміновых зменаў.
Эксперт BEROC, эканаміст Дзмітрый Крук, разам з калегамі прапаноўвае ацаніць эканоміку Беларусі пад іншым вуглом – макраэканамічнай стабільнасці. Тут на першы план выходзяць тэмпы росту ВУП, інфляцыя, а таксама здольнасць краіны пазбягаць рэцэсіі, усплёску беспрацоўя і фінансавай дэстабілізацыі. То бок здольнасць падтрымоўваць здароўе ды імунітэт гаспадаркі на добрым узроўні. Гэта важна ў тым ліку для спрыяння эканамічнаму росту, для развіцця краіны ды інвеставання ў яе. «Белсат» паслухаў прэзентацыю даследавання Дзмітрыя Крука «Як узмацніць макраэканамічную стабільнасць у Беларусі»
Слабыя месцы забеспячэння макрастабільнасці ў Беларусі
Сістэма забеспячэння макраэканамічнай стабільнасці ў Беларусі дастаткова слабая, а здольнасць цяперашняй сістэмы падтрымоўваць яе ў будучыні вельмі сумнеўная. Такая сітуацыя абумоўленая цэлым спісам «зыходных» заганаў і асаблівасцяў нацыянальнай эканомікі.
«Зыходныя» заганы абумоўленыя:
- слабою дыверсіфікацыяй замежнаэканамічнай дзейнасці, празмернай і шматграннай залежнасцю ад Расеі;
- раздзьмутым і неэфектыўным сектарам дзяржаўных прадпрыемстваў, якія функцыянуюць у адной звязцы з сектарам дзяржаўных банкаў;
- слабасцю прыватнага сектару і канкурэнцыі на фоне празмернай ролі дзяржавы ў эканоміцы.
Галоўныя слабасці інстытуцыйнага дызайну эканамічнай палітыкі:
- валюнтарысцкі характар эканамічнай палітыкі, падпарадкаваны меркаванням бягучай палітычнай канʼюнктуры;
- супярэчнасці ў мэтах эканамічнай палітыкі;
- адсутнасць або дэфіцыт практык рэалізацыі палітыкі на аснове правілаў у манетарнай і фіскальнай сферах;
- адсутнасць аперацыйнай незалежнасці Нацыянальнага банку і манетарнай палітыкі;
- абмежаванасць поля для манеўру ў палітыцы кіравання дзяржаўным доўгам на фоне ўзмацнення даўгавога цяжару і нарастання пагрозаў у сферы дзярждоўгу.
Слабасці інстытуцыйнага дызайну эканамічнай палітыкі на фоне «дрэнных» зыходных характарыстык і схільнасці нацыянальнай эканомікі да залішніх ваганняў абумоўліваюць высокую імавернасць макраэканамічнай дэстабілізацыі ў будучыні: рэцэсіяў, інфляцыі і беспрацоўя. Каб знізіць схільнасць эканомікі да шокаў, знізіць імавернасць рэцэсіяў, цэнавай і фінансавай дэстабілізацыі, нацыянальнай эканоміцы патрабуюцца рэформы.
Якія рэформы патрэбныя эканоміцы
Эксперты вылучылі некалькі прыярытэтных кірункаў рэформаў для ўмацавання макраэканамічнай стабільнасці.
1. Узмацненне інстытуцыйнага дызайну эканамічнай палітыкі:
- забеспячэнне незалежнасці Нацыянальнага банку і яго манетарнай палітыкі;
- рэалізацыя манетарнай палітыкі на аснове правілаў, перабудова на рэжым таргетавання інфляцыі;
- рэалізацыя фіскальнай палітыкі на аснове бюджэтных правілаў і сярэднетэрміновага планавання;
- пазбаўленне бюджэту ад квазіфіскальнага абцяжарання, рэвізія расходаў бюджэту;
- забеспячэнне максімальнай празрыстасці эканамічнай палітыкі.
2. Адмова ад практыкі паўсюдных дырэктыўных інтэрвенцыяў, зніжэнне ролі дзяржавы ў эканоміцы і развіццё канкурэнцыі:
- адмова ад практыкі шырокага рэгулявання цэнаў;
- адмова ад шматразовага просталінейнага ўкідвання грошай у функцыянаванне рынкавых механізмаў;
- прыбіранне існых барʼераў для канкурэнцыі і развіцця прыватнага сектару.
3. Рэформа сектару дзяржаўных прадпрыемстваў:
- паглыблены аўдыт стану дзяржпрадпрыемстваў, іх сегментацыя, зацвярджэнне і рэалізацыя рознаўзроўневых рэформаў;
- рэформы ў сферы стандартаў карпаратыўнага кіравання і менеджменту, адмова ад практыкі дырэктыўных інтэрвенцыяў у іх дзейнасць (у перыяд паглыбленага аўдыту і ў адносінах тых прадпрыемстваў, якія застаюцца ў дзяржаўнай уласнасці на той ці іншы перыяд);
- рэформы для змены асяроддзя функцыянавання дзяржпрадпрыемстваў, адмова ад штучных пераваг у доступе да капіталу;
- рэформы ў сектары дзяржаўных банкаў, іх сінхранізацыя і ўзгадненне з рэформамі дзяржпрадпрыемстваў.
4. Рэформы на рынку працы, накіраваныя на змякчэнне сістэмных дыспрапорцыяў:
- задзеянне аўтаматычных стабілізатараў ды іншых захадаў фінансавага падтрымання на выпадак беспрацоўя: павышэнне дапамогі беспрацоўным (да ўзроўню бюджэту пражыткавага мінімуму), увядзенне і пашырэнне практык страхавання ад беспрацоўя і інш;
- актыўная палітыка на рынку працы, якая спрыяе большай мабільнасці працы і эфектыўнасці занятасці: праграмы перакваліфікацыі, стымуляванне занятасці, спрыянне занятасці праз адміністраванне на рынку працы;
- стымуляванне з мэтаю перадухіліць міграцыю і вярнуць працоўных мігрантаў.
5. Аднаўленне адносінаў з міжнароднымі крэдыторамі ды вяртанне да цывілізаваных практык даўгавых адносінаў:
- аператыўнае і безумоўнае пагашэнне абавязкаў перад міжнароднымі фінансавымі інстытутамі;
- рэструктурызацыя доўгу ў рамках плану рэформаў шляхам перамоваў і пагадненняў з міжнароднымі фінансавымі інстытутамі ды міжнароднымі крэдыторамі.
6. Геаграфічная дыверсіфікацыя замежнаэканамічнай дзейнасці:
- узмацненне канкурэнтаздольнасці на аснове развіцця прыватнага сектару;
- забеспячэнне базісу гандлёвых пагадненняў, які спрыяе дыверсіфікацыі.
Эксперты канстатуюць, што найбольш відавочныя заганы ў эканамічнай сістэме прыбіраюцца адносна проста – прывядзеннем да агульнапрынятай практыкі. Напрыклад, часам адкрыта валюнтарысцкі характар манетарнай і фіскальнай палітыкі дзяржавы прыводзіць да таго, што стабілізацыйная палітыка не толькі не згладжвае шокі належным чынам, а часта сама робіцца крыніцай шокаў. Адсюль дастаткова відавочны, нават банальны набор дзеянняў у гэтай сферы можа забяспечыць хуткую і адчувальную аддачу. Задача ў тым, каб выціскаць элемент папулізму і прыўносіць элемент навукі ды ўласна макраэканамічнай палітыкі.
Аднак сфармуляваныя прыярытэты ўмацавання макраэканамічнай стабільнасці маюць мала шанцаў на рэалізацыю без змены палітычнага рэжыму ў краіне. Для цяперашніх уладаў эканамічныя рэформы непрымальныя з цэлага шэрагу прычынаў, якія пераважна вынікаюць з бачання палітычнай мэтазгоднасці. Рэалізацыя любых рэформаў ва ўяўленні цяперашніх уладаў можа пахіснуць палітычную і эканамічную канструкцыю, якая пакуль хоць неяк ды працуе.
«Добрай навіной» можна лічыць той факт, што практычна ўсе прыведзеныя прыярытэты для ўмацавання макраэканамічнай стабільнасці ў Беларусі ўзаемазвязаныя ці нават дублююць крокі для спрыяння доўгатэрміноваму эканамічнага росту.
Саша Гоман belsat.eu
