Gry wideo „fundamentem stabilności kraju”? Jak Kreml przejmuje rynek gier w Rosji
W rosyjskim parlamencie po raz kolejny pojawiła się propozycja, by nałożyć ograniczenia na gry wideo: tym razem zakazem miałyby zostać objęte gry, w których można grać jako Trzecia Rzesza. Służyć ma to „oczyszczeniu Internetu z destrukcyjnych treści”. Wcześniej takie pomysły nie dochodziły do skutku, jednak teraz sytuacja może się zmienić: prezydent Rosji Władimir Putin polecił rządowi opracowanie mechanizmu sprawdzania gier wideo pod kątem zgodności z prawem i kontrolę transakcji finansowych na platformach dla graczy.
O tym, co czeka branżę gier w Rosji i po co władzom takie ograniczenie – porozmawialiśmy z badaczem gier wideo i prawnikiem organizacji Roskomswoboda działającej na rzecz wolności informacji.
20 grudnia Władimir Putin wydał polecenia sformułowane po spotkaniu Prezydenckiej Rady Rozwoju Sportu. Wśród nich znalazło się stworzenie mechanizmu stałego monitorowania gier wideo pod kątem zgodności z rosyjskimi przepisami i rozliczania transakcji finansowych zagranicznych producentów gier, a także przyciągnięcie inwestorów gotowych przeznaczać środki na rozwój rosyjskich gier komputerowych. Wcześniej Putin wezwał twórców, by pracowali nad grami wideo z poszanowaniem rosyjskich tradycji i historii – jego zdaniem jest to „fundament stabilności w kraju”. Prezydent Rosji dodał również, że gry komputerowe, w których państwo i Rosjanie są przedstawiani w „niekorzystnej” formie, wyrządzają „kolosalne szkody” dla kraju.
Według badania przeprowadzonego przez Centrum Analityczne NAFI 60 proc. Rosjan w wieku powyżej 18 lat regularnie lub sporadycznie gra w gry wideo. Jednocześnie prawie jedna czwarta Rosjan (23 proc.) gra prawie codziennie. W raporcie Mediascope z szerszą próbą badawczą liczby te są jeszcze wyższe: według zebranych danych 55 proc. Rosjan regularnie gra w gry wideo.
Gry przygotowują się na zakazy
– Nie jest tajemnicą, że gry wideo zajmują dziś dużą część uwagi konsumentów, konkurując ze streamingiem wideo. Kreml zdaje sobie z tego sprawę i chce wpłynąć na świadomość konsumentów – postrzegają oni gry wideo nie tylko jako rozrywkę, ale także jako ważny kanał otrzymywania i rozpowszechniania informacji – mówi prawnik organizacji Roskomswoboda Sarkis Darbinian.
Jego zdaniem środki przymusu wobec twórców gier będą podobne do tych stosowanych wobec właścicieli stron internetowych: od zagranicznych producentów będzie nieustannie wymagane wycięcie niektórych scen i epizodów podczas dostosowywania gier na rynek rosyjski. A jeśli odmówią, otrzymają zakaz sprzedaży produktu w Rosji; władze będą blokować i spowalniać ruch takich usług. Jak mówi prawnik, możliwe byłoby tutaj też zastosowanie rozwiązań podobnych do tych używanych obecnie w przemyśle filmowym – wydawanie certyfikatów wypożyczenia.
Zdaniem eksperta monitorowanie może być prowadzone ręcznie, ale także z wykorzystaniem automatyzacji: na przykład wideo i streaming są obecnie monitorowane pod kątem zabronionych informacji za pomocą sieci neuronowych, takich jak Oculus. Nasz rozmówca sugeruje, że należy teraz spodziewać się zmian w ustawie „O informacji” lub przyjęcia odrębnej ustawy regulującej sferę gier wideo.
– Oczywiście powinniśmy spodziewać się, że pod nóż pójdzie wiele gier na konsole – od Call of Duty, gdzie niewłaściwie przedstawiono losy wojny, po The Sims, gdzie władze doszukują się propagandy LGBT, także wiele gier online trafi do rejestru gier zakazanych. Jest to całkowite wprowadzenie cenzury gier wideo, do którego zaczęto dążyć kilka lat temu – sprecyzował Darbinian.
Według eksperta gier wideo i kulturoznawcy, nie jest już konieczne pozbywanie się zagranicznych graczy rynkowych, ponieważ większość działań na rzecz izolacji i opuszczenia rosyjskiego rynku wielu z nich wykonało wcześniej. Na przykład krótko po rozpoczęciu wojny Wargaming ogłosił, że nie będzie już posiadał ani prowadził działalności w Rosji czy na Białorusi i opuści te kraje. Sony i Nintendo zawiesiły dostawy konsol do Rosji, a Electronic Arts (wydawca FIFA, Battlefield i The Sims) zaprzestał sprzedaży swoich gier w Rosji i na Białorusi.
– Nie sądzę, by ktokolwiek był poważnie zainteresowany usunięciem zagranicznych konkurentów z pola gry. Idealny scenariusz w głowach pomysłodawców przypomina raczej możliwość uzyskania dochodu z ceł takich jak „podatek od odtwarzaczy” pobieranego przez Rosyjski Związek Właścicieli Praw Autorskich – uważa prawnik.
Nowy monopolista regulacji „moralnych” gier wideo
Jak donosi Kommiersant, Urząd Kontroli Gier Hazardowych (ros. Jedinyj riegulator azartnych igr – ERAI) zaproponował wprowadzenie monitoringu finansów na rynku gier wideo i regulację ich treści. W tej sytuacji środki ze sprzedaży gier wideo byłyby odbierane nie przez platformę handlową – na przykład PlayStation Store – ale przez krajowe centrum rejestracji transferu środków. Jednocześnie część kwoty z każdej płatności będzie przeznaczona na wsparcie rosyjskich deweloperów. Aby państwo mogło kontrolować transfery, twórcy muszą dołączyć do systemów informatycznych Urząd Kontroli Gier i przekazywać do nich raporty o zakupach. Pomysłodawcy ustawy chcą zakazać sprzedaży gier z pominięciem państwowego systemu.
Jak przekonują inicjatorzy tych regulacji, celem kontroli nad sprzedażą treści jest „zachowanie i wzmocnienie tradycyjnych rosyjskich wartości duchowo-moralnych”.
Według naszego rozmówcy, idea budzi obawy nie tylko wśród uczestników rynku, ale także wśród agencji rządowych: Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Finansów, Roskomnadzor i inne organy regulacyjne obawiają się, że Urząd Kontroli spróbuje skupić wszystkie uprawnienia w swoich rękach i przejąć administrację nad przepływami finansowymi. Jeśli inicjatywa zostanie zrealizowana, użytkownicy będą kupować gry obchodząc regulacje, a rosyjscy twórcy będą zmuszeni do „migracji do innych jurysdykcji”.
Jak zauważa Darbinian, Urząd Kontroli Gier Hazardowych nie tylko chce pomóc państwu w wykonywaniu represyjnych funkcji cenzury, ale także „ugryźć kawałek tego słodkiego tortu, aby wprowadzić w życie nikomu niepotrzebny, ale narzucony z góry monopol na dystrybucję gier”.
– Tak naprawdę autorzy tej inicjatywy proponują wypłacanie sobie wynagrodzenia w postaci wiecznych prowizji za promowanie „duchowych wartości” i forsowanie w imieniu państwa linii partyjnej w grach wideo. Urząd Kontroli najwyraźniej chce przebić Michałkowa i jego podatek od odtwarzaczy (Nikita Michałkow, reżyser znany z bardzo pochlebnych opinii w stosunku do polityki Kremla, pomysłodawca podatku od odtwarzaczy – belsat.eu) w branży gier – mówi prawnik.
W najlepszym wypadku zarówno producenci gier, jak i gracze zignorują taką platformę, a w najgorszym – duże firmy – twórcy gier po prostu wykluczą Rosję z krajów dystrybucji. – Najbardziej ucierpi na tym rosyjski konsument i krajowy rynek gier, odcięty od światowych trendów – mówi Darbinian, dodając, że będzie to również miażdżący cios dla rosyjskiego e-sportu, który na zawsze pozostanie w tyle za resztą świata.
Wsparcie dla Ukrainy
W październiku 2023 roku na stronie internetowej gry World of Tanks pojawiło się ogłoszenie, w którym zachęcano do zakupu w grze specjalnego sprzętu. Firma poinformowała, że wszystkie środki ze sprzedaży zostaną przeznaczone na pomoc Ukrainie, a mianowicie na zakup karetek pogotowia wyposażonych w defibrylatory, monitory pracy serca, zbiorniki z tlenem i respiratory.
Później strona poinformowała, że do kampanii dołączyli gracze ze 115 krajów i kupili 90 tys. zestawów specjalnego sprzętu w grze. W rezultacie dystrybutor gry, firma Wargaming, przekazała ponad milion dolarów na zakup karetek.
– W Wargaming kochamy gry o sprzęcie wojskowym, ale nienawidzimy wojny. Ten temat jest dla nas szczególnie ważny, ponieważ mamy w Kijowie studio, którego pracownicy nadal pracują nad innowacjami i wydarzeniami dla World of Tanks, pomimo całego horroru, którego ich kraj doświadcza na co dzień – czytamy w oświadczeniu firmy.
Nie wymieniając nazw gier, wiceprzewodnicząca rosyjskiej Dumy Państwowej Anna Kuzniecowa – żona prawosławnego księdza – była oburzona faktem, że „zachodnie studia tworzące gry zaczęły przekazywać część swoich zysków Siłom Zbrojnym Ukrainy, sprzedając produkty dla graczy i promując antyrosyjskie treści w grach”. Z tego powodu, jej zdaniem, uczniowie często nieświadomie sponsorują „nazistowski reżim”, a w Rosji celowo tworzone jest „proukraińskie środowisko nastoletnich graczy”.
– Takie gry zawierają rusofobiczne materiały wideo. Dzieciom pokazywany jest negatywny obraz naszego kraju i agresywny wizerunek Rosjanina – napisała Kuzniecowa, ale nie podała konkretnych przykładów rusofobii w grach.
O ile mało prawdopodobne jest, aby gry mogły prowadzić do „kardynalnej zmiany masowego postrzegania tego czy innego zjawiska”, mogą one normalizować niektóre zjawiska:
– Na przykład gra o prywatnych firmach wojskowych lub dzielnych żołnierzach nie skłoni wszystkich graczy do zapisania się do wojska, ale może stopniowo normalizować takie firmy jako zjawisko występujące na świecie lub promować ogólną estetykę militarystyczną, uodparniając gracza na przejawy militaryzmu – mówi ekspert.
Dodaje jednak, że takie zjawisko jest już powodowane innymi czynnikami, a gry mogą jedynie odzwierciedlać już istniejące trendy w społeczeństwie i kulturze. Jego zdaniem, biorąc pod uwagę obecne realia, hipotetyczna „patriotyczna gra” wyglądałaby jak przeróbka istniejącej już taniej strzelanki, byłaby to „zrobiona na kolanie wzruszająca wizualna opowieść o poświęceniu żołnierza lub nagła akcja świąteczna w Warface”.
Alona Łobankowa/vot-tak.tv, ksz/belsat.eu
