На Каляды найважнейшаю страваю на стале беларусаў была і застаецца куцця. Прапануем вашай увазе рэцэпты традыцыйнай і салодкай куцці.
Куцця – каша, назва якой паходзіць з грэцкіх словаў «бабы» ці «зерне». Яе рэцэпт мы падаем ніжэй, але на самой справе яны розныя ў розных рэгіёнах Беларусі і часта залежаць ад сямейных традыцый.
Таксама на Каляды гатуюць разнастайныя бліны, стравы з рыбы – салёнай, смажанай, вэнджанай, марынаванай, ядуць грыбы і салодкія посныя прысмакі, п’юць кісель і кампоты.
На стол кладуць сена ці салому, засцілаюць белым абрусам у знак таго, што Езус прыйшоў на свет у хляве, дзе стаяла скаціна. Адначасова абрус сімвалізуе чысціню алтара, на якім Езус у царкве ці касцёле штодзень падае вернікам хлеб і віно, пераўтвораныя ў Ягоныя Цела і Кроў.
Дзень перад святам – праходзіць у чаканні. Святочная вячэра адбываецца пасля таго, як загарыцца першая зорка, і застаецца поснай. Сямʼя сядае за стол, запрашаючы за яго таксама нечаканых гасцей, якім лёс не дазволіў сустракаць свята разам з роднымі.
«Якія ж матчыны намеры
Наконт куцці, наконт вячэры?»
Куцці гаршчок ужо ў калена
Стаяў на лаве, чакаў сена,
І вось цяпер гаршчок з куццёю,
Як цар даўнейшаю парою,
Ў пачэсны кут, на свой прастол,
Стаўляўся з гонарам за стол
На гэта сена пад багамі,
Ўладар над хлебам і блінамі,
Бо ён у гэты дзень – персона!
Яго вянчаў абрус-карона:
Гаршчок агорнуты пашанай,
Хоць ён фаміліі глінянай.
– апісваў святкаванне Калядаў у паэме «Новая зямля» Якуб Колас.
Галоўная і абавязковая страва на стале – посная, ці «галодная», куцця. У Беларусі і сама гэтая страва дала нефармальную назву вячэры перад Святам.
Куцця – гэта каша з пшанічнай ці ячневай крупы, зараз яе таксама часта робяць з рысу. У залежнасці ад рэгіёну і сямейных традыцый дадаюць тыя ці іншыя інгрыдыенты – цукар, разынкі, сыр, мёд, арэхі, цукаты. Гэтую страву ад беларусаў пазычылі суседзі на поўначы і захадзе.
Перабраць крупы, прамыць, адкінуць на друшляк, даць сцячы. Заліць вадою ў вялікай місе і пакінуць на ноч. Зліць ваду. Укінуць у рондаль з падсоленым кіпнем і гатаваць, пакуль крупы не набрыняюць. Зліць лішнюю ваду. Запячы ў духоўцы пры 160˚С каля 40 хвілінаў. (4-5 порцый)
Аднак гэта святочны і радасны пост, таму куццю часта робяць салодкай. І на сялянскі стол, і на шляхецкі куццю падавалі з маслам ці макавым малаком.
Насыпаць мак у місу, заліць кіпенем, перамяшаць і пакінуць на 15 хвілін. Зліць ваду і ізноў заліць кіпенем, перамяшаць і пакінуць на 30 хвілін, ізноў зліць. 2–3 разы перамалоць у кухонным камбайне, ужываючы вельмі вострыя нажы, пакуль макавая маса не набудзе крыху белаваты колер ад соку. Закіпяціць 1,5 літры вады і заліць мак, дадаць мёд або цукар і пакінуць у халодным месцы. Можна таксама дадаць молаты міндаль, разынкі і г. д. (6–8 порцыяў).
Куцця цудоўна сімвалізуе еднасць беларускага народа, нягледзячы на канфесійныя падзелы – гэта калядная ежа і для беларускіх католікаў, і для праваслаўных.
Зараз саму куццю часта не запякаюць і дадаюць арэхі, разынкі, мёд, цукаты, цукар.
За сталом спявалі калядкі, з якімі маглі выйсці і на вуліцу, каб ісці ў касцёл на святочную Імшу. Сена з-пад абруса на стале аддавалі жывёле – каб і жывёлы далучаліся да ўсеагульнай радасці ўсяго стварэння ад прыйсця Збаўцы.
Пасля гэтай вячэры, на якой нельга было ўжываць алкагольныя напоі, сям’і і госці выпраўляліся ў святыню, каб удзельнічаць у святочным багаслужэнні.
Аляксандр Гелагаеў, belsat.eu