Калі не ўлічваць наступстваў вайны ва Украіне, усё не так і кепска з эканомікай, спрабуе давесці Нацбанк у справаздачах за 2022 год.
Праўленне Нацыянальнага банку Беларусі правяло 27 студзеня пашыранае паседжанне, на якім заслухала даклады пра гадавыя вынікі ў макраэканамічнай стабільнасці (тэкст апублікаваны тут: PDF), фінансавым рынку, сацыяльных стандартах і абароне насельніцтва (PDF), а таксама пра планы на 2023 год.
Нацбанк не згадвае ў дакладах пра фактар, які моцна паўплываў на ўсю беларускую эканоміку: вайну ва Украіне, у якой Беларусь выступіла саўдзельнікам агрэсіі. У першым дакладзе адзначаецца толькі, што да неспрыяльных фактараў 2021 года ў пачатку 2022-га дадаліся новыя, звязаныя з узмацненнем санкцыйнага ціску: і санкцыі, якія тычыліся ў тым ліку фінансавага сектару, і закрыццё шэрагу традыцыйных рынкаў збыту, і забарона на транзіт беларускай прадукцыі.
Ад гэтага, заўважае Нацбанк, быў усплёск негатыўных чаканняў насельніцтва і суб’ектаў гаспадарання, які праявіўся ў асноўным у падвышаным попыце на замежную валюту і «змене ашчадных працэсаў».
Хто вінаваты ў інфляцыі?
Атрымалася не ўсё, чаго хацелі дасягнуць у 2022 годзе. Галоўны правал, які прызнае Нацбанк, – гэта высокая інфляцыя: паводле Нацбанку, прырост спажывецкіх цэнаў склаў 12,8 %, тады як мэтавы ўзровень быў 6 %. Гэтыя 6 % былі дасягнутыя не за год, а за месяц – у сакавіку, пасля пачатку поўнамаштабнай вайны ва Украіне. Але Нацбанк дадае: калі б гэтага ўсплёску не было, інфляцыя была б ніжэй, чым летась.
Да таго ж, беларускі рубель упаў адносна расейскага ў канцы першага паўгоддзя, што дазволіла падтрымаць канкурэнтаздольнасць беларускага экспарту. Але і ў Расеі выраслі цэны, што «імпартавала» ў Беларусь яшчэ больш інфляцыі: выраслі і цэны на сыравіну, і транспартныя выдаткі праз перабудову лагістычных ланцужкоў.
У інфляцыі вінавацяць і саміх беларусаў: асноўным яе ўнутраным фактарам Нацбанк называе «завышаныя інфляцыйныя і дэвальвацыйныя чаканні», шырокі распаўсюд уліку ў цэнах «неапраўданых рызыкаў і выдаткаў». Праз гэта, піша Нацбанк, урад і ўвёў сістэму рэгулявання цэнаў.
«На сёння мы бачым, што кароткатэрміновы эфект ад увядзення санкцыяў вычарпаны і пік высокай інфляцыі пройдзены, – запэўнівае Нацбанк. – Паводле нашых ацэнак, адназначных велічыняў гадавая інфляцыя дасягне ўжо да канца І кварталу 2023 года».
На 2023 год урад і Нацбанк паставілі задачу знізіць інфляцыю да 7–8 %. Гэтаму мусіць паспрыяць праца для аптымізацыі выдаткаў і паскоранае імпартазамяшчэнне (чаму імпартазамяшчэнне мусіць панізіць, а не павысіць цэны, Нацбанк не тлумачыць).
Спрыяць зніжэнню інфляцыі мусяць таксама стабілізацыя курсу беларускага рубля да расейскага, «нармалізацыя» інфляцыі ў Расеі, прымальныя цэны на замежныя энерганосьбіты і стабілізацыя цэнаў на сыравіну на сусветным рынку, а таксама больш жорсткая манетарная палітыка (у асноўным кантроль грашовай масы). Ды і насельніцтва чакае ўжо меншую інфляцыю, чым адразу пасля пачатку вайны ва Украіне.
Па меры зніжэння інфляцыі можна будзе зніжаць і стаўку рэфінансавання. Але гэта ўсё – з агаворкай: «Пры адсутнасці новых шокаў».
Усё стабільна, а на дэфолт і адключэнне ад SWIFT не звяртайце ўвагі
Тое, што адбывалася летась з беларускім рублём, Нацбанк называе стабільнасцю валютнага рынку. Дапамагло гэтаму рэкорднае дадатнае сальда вонкавага гандлю: імпартаваць пачалі адчувальна менш, чым экспартаваць. Дзякуючы гэтаму золатавалютныя рэзервы не знізіліся звыш планаў – усяго на $ 0,5 млрд.
Тэхнічны дэфолт – адмову плаціць за даўгі ў замежнай валюце, як было дамоўлена, і рашэнне плаціць беларускімі рублямі – Нацбанк залічвае ў станоўчыя фактары падтрымання аб’ёмаў золатавалютных рэзерваў. Пра тое, як гэта паўплывае на здольнасць Беларусі браць крэдыты, не згадваюць.
Валютныя зберажэнні насельніцтва скараціліся на $ 637 млн за год, але Нацбанк заспакойвае: асноўны адток грошай з банкаў быў у першым квартале, але потым запаволіўся. Ды і з рублёвымі дэпазітамі сітуацыя была лепшай: банкі далі добрыя ўмовы на доўгатэрміновых рублёвых дэпазітах, таму іх аб’ём за год павялічыўся на чвэрць.
Адключэнне шэрагу беларускіх банкаў ад сістэмы SWIFT і іншыя абмежаванні для банкаў у справаздачах не згадваюць наўпрост, але адзначаюць, што «агульным вынікам працы ўсіх удзельнікаў плацежнага рынку стала бяспечнае правядзенне разлікаў, надзейнае функцыянаванне праграмна-тэхнічных комплексаў іх плацежных сістэмаў». У 2023 годзе будзе таксама пільная ўвага да «зніжэння залежнасці ад плацежных сістэмаў на аснове выкарыстання картак».
Нацбанк у справаздачы заўважае значны аб’ём ільготных крэдытаў і крэдытаў на падтрыманне аграпрамысловага комплексу, але не дае ацэнкі долі стратных прадпрыемстваў сярод атрымальнікаў крэдытаў і ўплыву такога крэдытавання на канкурэнцыю і матывацыю падвышаць эфектыўнасць.
Крэдытаў на будаўніцтва жытла насельніцтву за год далі на Br 1,6 млрд (за 2021 год – Br 1,2 млрд). Нацбанк хваліцца тым, што да канца года стаўкі па ўжо заключаных крэдытных дамовах на набыццё нерухомасці трымалі нязменнымі, такі падыход абяцаюць захаваць. Сярэдні ўзровень адсоткавых ставак на новыя крэдыты ў 2023 годзе хочуць утрымаць не вышэй за 12 % гадавых.
Нацбанк адзначае рост аб’ёмаў выдадзеных мікракрэдытаў і колькасці іх атрымальнікаў, а таксама рост кліенцкай базы форэкс-кампаніяў у пяць разоў за два гады. Пра тое, што штурхае людзей браць мікракрэдыты і рызыкаваць на форэксе, Нацбанк таксама не згадвае.
Алесь Наваборскі belsat.eu
