Праект «Жыццё-маліна» зрабіў 77 вялікіх інтэрв’ю з рознымі беларусамі: ад футбаліста Драгуна да палітыка Пазняка. 9 ліпеня на канале стартуе новы сезон. Мы распыталі, як робяцца такія гутаркі і што з іх вынес для сябе сам Мікіта Мелказёраў.
Беларускі журналіст Мікіта Мелказёраў два гады таму пачаў публікаваць на Youtube-канале «Жизнь-малина» доўгія відэаінтэрв’ю з вядомымі і «шырокавядомымі ў вузкіх колах» беларусамі. Да таго Мелказёраў, футбольны журналіст «Трыбуны», публікаваў яшчэ восем вялікіх інтэрв’ю са спартоўцамі на канале «MelkazeRaw». Цяпер на «Жыццё-маліну» падпісаныя 111 тысяч карыстальнікаў, відэа маюць сотні тысяч праглядаў.
У Рунэце такі фармат доўгіх відэаінтэрв’ю папулярызаваў расейскі спартовы журналіст Юрый Дудзь. Папулярызаваў настолькі, што ўсіх наступных, хто рабіў падобнае, называлі «яшчэ адным Дудзём», а Мелказёрава – «беларускім Дудзём». Мелказёраў ужо не крыўдуе і не адчувае сораму, хіба першы час абураўся. Яго турбуе, што беларусы ў бальшыні сваёй «прадукт імперыі», «застаюцца ў палоне расейскай культуры і параўноўваюць толькі з расейскім ют’юбам».
Тым больш, расказвае ён, з Дудзём знаёмы і разам працаваў: калі Дудзь быў галоўным рэдактарам Sports.ru, Мелказёраў быў намеснікам галоўнага рэдактара беларускай «Трыбуны», якая была «фактычна філіяй Спортсу». Праект «вДудь» Мелказёраву спадабаўся: «вельмі кайфова», «вельмі высокі ўзровень прафесіяналізму». І ён вырашыў, што можна рабіць такі ж праект у Беларусі.
«Але ў той час мне сказалі мае знаёмыя і калегі, што «ты ніколі не набярэш столькі цікавых герояў у Беларусі», – згадвае Мелказёраў. – Я паверыў, два-тры гады нічога не рабіў, а пасля ўжо ўсё гэта развярнулася. Так выйшла, што, я лічу, у мяне ёсць адзіная супермоц: сядзець на крэсле і слухаць гісторыі».
Праект «Жыццё-маліна» запусціўся ўлетку 2020 года. Першымі гасцямі былі вядомыя спартоўцы, з якімі, праўда, размовы былі не толькі пра спорт, а і пра сітуацыю ў краіне. 11-м госцем стаў палітолаг і журналіст Арцём Шрайбман – і далей між гутаркамі са спартоўцамі сталі з’яўляцца палітыкі, актывісты, музыкі… Былі і Святлана Ціханоўская, і Вадзім Пракоп’еў, і Сяргей Чалы. На момант публікацыі самае новае відэа – з Зянонам Пазняком. Да яго быў самбіст Сцяпан Папоў, пра якога ў загалоўку напісана: «быў ябацькам, але цяпер жорстка супраць Лукашэнкі».
Чаму размовы сталі палітычнымі? Па-першае, не чыста палітычнымі, удакладняе Мелказёраў. Ён разважае: у жыцці бальшыні беларусаў да 2020 года «не было палітыкі», і цяпер шмат хто расчараваўся ў 2020 годзе і зноў «не пускае палітыку ў жыццё». Але калі пытаюць, «чаму кантэнт стаў такі палітызаваны», Мелказёраў адказвае: «Ён не палітызаваны, а адлюстроўвае жыццё». Насамрэч план такі і быў: да спартоўцаў паступова дадаваць іншых суразмоўцаў, а 2020 год гэта прыспешыў.
«Я з вялікім задавальненнем буду весці філасофскія размовы пра тое, як гадаваць дзяцей і якую музыку слухаць, каб развіваўся добры густ, – запэўнівае Мелказёраў. – Але зразумела, што большасці ўсё роўна цікавыя палітычныя рэчы, цікава, калі нашыя працэсы скончацца ці неяк зменяцца».
Мікіта Мелказёраў з’ехаў з Беларусі год таму. Цяпер ягоныя госці – беларусы за мяжою. Але канал не зрабіўся «СМІ пра эмігрантаў», перакананы ён: адсылае да статыстыкі каналу, у якой 80 % праглядаў з Беларусі. Такі праект цяпер проста немагчыма рабіць з Беларусі – «з-за кратаў, дзе я 100 % апынуўся б», – кажа ён. «Жыццё-маліна» застаецца гутаркамі пра Беларусь, а калі стане медыя пра дыяспару, праекту «наступіць кабзда», бо гэта праект пра «нашую сувязь з краінай» і «будаванне самапавагі».
Наадварот, расказвае Мелказёраў, цяпер у беларускім Youtube «ствараецца сетка вяшчання», хоць рынку няма, цяжка развівацца і цяжка знаходзіць аўдыторыю новым праектам. Хто з’ехаў, тыя «займаюцца захаваннем беларускага наратыву», – мяркуе ён.
Мелказёраў расказвае, як зладзіў сабе эксперымент і цягам тыдня глядзеў выключна беларускія Youtube-каналы. Пералічвае: шмат «запасаў» непрагледжанага было на «Еўрарадыё», былі гістарычныя відэа «Белсату» і «Слухай сюды», пра спорт – «Hodasevich Live» і «ЧестнОК», а яшчэ «Около Культуры» Моніча, пра секс на «Полчаса кардио» і пра музыку на «Longplay» … Беларускі Youtube «цалкам можна глядзець», робіць выснову Мелказёраў.
Сярод гасцей «Жыццё-маліна» – сацыёлаг Андрэй Вардамацкі, метал-спявак Лэслі Найф, пісьменніца Яўгенія Пастарнак, айцішнік Яраслаў Ліхачэўскі… Для кагосьці гэта «ого, крута», іншыя пытаюцца: «А гэта хто?» Мелказёраў кажа, наконт гэтага хваляваўся: ацэньваў знакамітасць людзей паводле «галівудскіх» ці «расейскіх» параметраў. Але калі цяпер кажуць, што «героі драбнеюць», адказвае, што «ідзе ў глыбіню», бо мае рэсурс прасоўваць важныя тэмы.
«Цяпер я разумею, што цікавасць Беларусі – гарызантальная вядомасць, – тлумачыць ён. – Я шмат казаў пра тое, што окей, Святлану Георгіеўну [Ціханоўскую] вы не пабачыце ў адным аўтобусе з вамі, але з Чалым у Варшаве вы можаце лёгка сустрэцца, са Шрайбманам, я думаю, таксама. Падысці – і гэтыя людзі нават пэўны час будуць з вамі размаўляць!»
Ён разважае так. Калі гутарку з цікавым яму чалавекам паглядзелі 70 тысяч разоў, а раней гутаркі з тым чалавекам мелі пару тысяч праглядаў, то гэта поспех. У гэтым кантэксце ён згадвае размовы з праваабаронцам Андрэем Палудам, актывісткай Настай Базар, настаўніцай і пісьменніцай Ганнай Севярынец, ксяндзом Вячаславам Барком – размова з апошнім, магчыма, пабіла рэкорд Youtube у праглядах інтэрв’ю па-беларуску, «а гэта таксама місія». Згадвае і пісьменніка Сашу Філіпенку, які дапамагаў зладзіць здымкі гутаркі з ім у Швецыі, і мастацкага кіраўніка «Свабоднага тэатру» Мікалая Халезіна як «чалавека з невялікай колькасцю абмежаванняў».
Мелказёраў робіць выснову: трэба паказаць беларускіх людзей, каб беларусы верылі ў саміх сябе – гэта шлях да самапавагі на нацыянальным узроўні праз асэнсаванне таго, што «побач мора кайфовых людзей».
Мелказёраў кажа, што за апошнія два гады жыццё так змянілася, што ўжо «ўспрымаеш усе гэтыя мудрыя словы як належнае», але ад усіх «бярэш сабе што-небудзь». Да беларусаў, кажа ён, і раней меў «неактываваную зацікаўленасць», але сапраўды зразумеў, што «Беларусь перадусім», з пачаткам поўнамаштабнай вайны ва Украіне. Вядоўца тлумачыць: украінцы гэта «супернарод», але яны мала чаго ведаюць пра Беларусь і спрабуюць выкарыстаць беларусаў у сваіх інтарэсах. У беларусаў жа, заўважае ён, «высокая інфармаванасць і расейцамі, і ўкраінцамі, і палякамі», а нармальная нацыя найперш цікавіцца сабою.
«Я вельмі хачу, каб у нас скончыўся гэты перыяд прадукту імперыі, скончыліся каланіяльныя комплексы, і мы пачыналі ўспрымаць гэты свет з сябе, – тлумачыць Мелказёраў. – Нават маё разуменне, хто такія беларусы, пачалося ад супрацьлеглага: мы не такія, як украінцы, мы не такія, як літоўцы, мы не такія, як расейцы. Усё роўна патрэбныя нейкія параўнанні. А цяпер я намагаюся жыць ад сябе».
Мелказёраў згадвае нядаўнюю гутарку з Зянонам Пазняком. Той уразіў яго не палітычнымі поглядамі, а менавіта як герой інтэрв’ю: у яго, кажа Мелказёраў, было найлепшае бліц-апытанне ў канцы выдання – запомнілася, як той казаў пра сэнс жыцця, як раіў паглядзець на котку, якая бегала па здымачнай пляцоўцы, і павучыцца ў яе таму, што такое шчасце.
Таксама ад размовы з Пазняком ён прасякнуўся павагаю да людзей, якія «здабывалі і захоўвалі беларушчыну, нягледзячы на Савецкі Саюз і на тое, што насельніцтва часам не было ў гэтым зацікаўленае». Амаль уся гісторыя Беларусі – «пра нейкія пакуты», дадае ён, але «мы яшчэ ёсць, гэта ўжо добры вынік».
Самую цікавую думку для сябе Мелказёраў пачуў не ва ўласных інтэрв’ю, а ў трэнажорнай зале, на мінулым тыдні. Пытаў у трэнера, калі стане лягчэй, бо год не трэнаваўся пасля таго, як яго збіў аўтамабіль. Трэнер адказаў: «Лягчэй не стане ніколі, ты проста будзеш рабіцца мацнейшы».
Фота вокладкі: Наша Ніва
Алесь Наваборскі belsat.eu