Z okazji Dnia Języka Ojczystego (21 lutego) białoruski portal niezależny Nasza Niwa wrócił do formy z początku XX wieku. Od teraz na jego stronie można czytać artykuły zapisane po białorusku, ale alfabetem łacińskim (białoruską łacinką).
Nashaniva.com to jedno z najważniejszych białoruskich mediów niezależnych od Alaksandra Łukaszenki, w związku z czym jego kierownictwo padło ofiarą represji ze strony reżimu.
Portal czerpie z tradycji pierwszej białoruskojęzycznej gazety Nasza Niwa (biał. Наша Ніва, Naša Niva) wydawanej od 23 listopada 1906 roku w Wilnie.
Od wczoraj portal NN jest dostępny także w białoruskiej łacince.
– Łacinka «Našaj Nivy» aryjentujecca na kłasičny jaje varyjant, jaki vykarystoŭvaŭsia ŭ XX stahoddzi. Teksty pieravodziacca na łacinku z dapamohaj ałharytmu aŭtamatyčnaha pieravodu, raspracavanaha na asnovie korpusa sučasnaj biełaruskaj movy. Vializnaja padziaka biełarusam-prahramistam – czytamy na stronie Naszej Niwy.
W tłumaczeniu na język polski oznacza to:
– Łacinka Naszej Niwy jest zorientowana na jej klasyczny wariant, jaki wykorzystywano w XX stuleciu. Teksty przekładane są na łacinkę za pomocą algorytmu automatycznego przekładu, opracowanego na osnowie korpusu współczesnej mowy białoruskiej. Wielkie dzięki białoruskim programistom.
W XIX wieku niektórzy pisarze polscy i pisarze białoruscy z polskiego środowiska kulturowego używali wyłącznie lub częściowo alfabetu łacińskiego w swoich utworach pisanych w języku białoruskim. Taki zapis stosowali zwłaszcza Jan Czeczot, Pauluk Bahrym, Wincenty Dunin-Marcinkiewicz, Franciszek Bahuszewicz, Adam Hurynowicz.
Dowodzący powstaniem styczniowym na Litwie i Białorusi Konstanty Kalinowski wydawał tak białoruskojęzyczną gazetę Mużyckaja Prauda. W latach 1862-1863 ukazało się 7 jej numerów wydrukowanych po białorusku w alfabecie łacińskim.
Polsko-białoruski poeta i dramaturg doby romantyzmu Wincenty Dunin-Marcinkiewicz twierdził, że w jego czasach większość ludzi piśmiennych wśród pospolitego ludu na Białorusi pisała po białorusku właśnie łacinką.
Zwyczaj pisania tekstu białoruskiego łacinką stopniowo zanikał w XX wieku, choć jeszcze na początku XX wieku obserwowano współistnienie dwóch tradycji. Wiele publikacji białoruskich drukowano alfabetem łacińskim w całości lub częściowo. Gazeta Nasza Dola (1906) drukowana była łacinką. Nasza Niwa (numery od 10 listopada 1906 do 31 października 1912) ukazywała się osobno w dwóch wersjach – w cyrylicy i alfabetem łacińskim.
Obecny powrót Naszej Niwy do białoruskiej łacinki to nie tylko symboliczny zwrot portalu ku Europie. Umożliwi on także czytanie treści NN przez osoby nieznające cyrylicy, jak na przykład młodzi przedstawiciele mniejszości białoruskiej w Polsce i na Litwie, niektórzy członkowie białoruskiej diaspory, ale też osoby innych narodowości słowiańskich.
Dzięki temu zabiegowi, treści opublikowane na portalu jest w stanie zrozumieć także polski czytelnik, nawet nieznający języka białoruskiego. Gorąco zachęcamy do podjęcia się próby przeczytania TEKSTU ZAPISANEGO BIAŁORUSKĄ ŁACINKĄ, by przekonać się o bliskości polszczyzny i białoruszczyzny.
W XIX i XX wieku alfabetem łacińskim zapisywano także język ukraiński. Od 2018 roku ukraińscy politycy wracają do pomysłu porzucenia cyrylicy. Dla nich, jak też dla Białorusinów, miałoby to pozytywny wpływ na bezpieczeństwo państwa – przyśpieszyłoby wyjście spod wpływów kulturalnych Rosji.
Z kolei reżim Alaksandra Łukaszenki planuje osteczne odejście od wykorzystywania tego alfabetu. Obecnie na niektórych tablicach informacyjnych lub do zapisu nazw geograficznych na białoruskich mapach wykorzystywany jest wariant łacinki opracowany w 2009 roku przez Białoruską Akademię Nauk. W grudniu 2022 roku powołana przez dyktatora Republikańska Rada Polityki Historycznej rekomendowała jednal rezygnację z takich form zapisu. Zrobiła to “na wniosek” reżimowych blogerów i aktywistów.
pj/belsat.eu wg East24.info, Nasza Niwa
