Jan Paweł II mówił do Ukraińców i Polaków: czas już oderwać się od bolesnej przeszłości!

Papież Jan Paweł II to postać, która łączy narody polski i ukraiński. W kontekście dzisiejszej 80. rocznicy Zbrodni Wołyńskiej, ale także wojny na Ukrainie i nowego otwarcia w relacjach polsko-ukraińskich warto przypomnieć jego słowa wypowiedziane do Ukraińców i Polaków we Lwowie w czerwcu 2001 roku.

Jeśli chodzi o Ukraińców, to pamiętają Janowi Pawłowi II nieustanne wsparcie dla sprawy narodów zniewolonych przez Moskwę, prześladowanego ukraińskiego Kościoła greckokatolickiego, a przede wszystkim pielgrzymkę w 2001 roku, która okazała się jednym z kamieni węgielnych budowania nowoczesnej ukraińskiej tożsamości. Dlatego właśnie w Kijowie i innych ukraińskich miastach są ulice Jana Pawła II, choć przecież większość Ukraińców to prawosławni.

W homiliach i innych wystąpieniach wygłoszonych w Kijowie i Lwowie w czerwcu 2001 roku Jan Paweł II przypominał Ukraińcom wszystkich wyznań o ich chrześcijańskich i europejskich korzeniach. O dziedzictwie Rusi Kijowskiej i Rzeczypospolitej, i w ogóle własnej historii, która została zakłamana przez wielki rosyjskiej i sowieckiej dominacji. Podkreślał wielonarodowość i wielowyznaniowość Ukrainy robiąc gesty w kierunki miejscowych obywateli pochodzenia polskiego, żydowskiego czy ormiańskiego. Już samo to, że papież przybył z pielgrzymką na Ukrainę, uważaną przez rosyjską Cerkiew za swój obszar kanoniczny, było ważne politycznie i symbolicznie.

26 czerwca 2001 roku odprawił Mszę św. w obrządku łacińskim na hipodromie we Lwowie. Beatyfikował metropolitę lwowskiego z początku XX wieku abp Józefa Bilczewskiego, a także ks. Zygmunta Gorazdowskiego, zmarłego w 1920 duszpasterza ubogich, który w dzieciństwie przeżył Rzeź Galicyjską (1846). Następnego dnia papież odprawił w tym samym miejscu Mszę św. w obrządku wschodnim, podczas której beatyfikował też męczenników ukraińskiego Kościoła greckokatolickiego, którzy cierpieli i ginęli z rąk Sowietów za wierność Rzymowi.

W obu homiliach nawiązał między innymi do relacji polsko-ukraińskich, nie unikając trudnych tematów, ale też wyznaczając wizję na przyszłość, świadomy, że słuchają go zarówno Polacy, jak i Ukraińcy. W tym politycy i zwierzchnicy Kościołów na Ukrainie. A w Polsce pielgrzymka na Ukrainę była obserwowana z wielką uwagą.

– Dzisiaj, gdy wielbimy Boga za to, że ci Jego słudzy okazali tak nieugiętą wierność Ewangelii, odczuwamy głęboką wewnętrzną potrzebę uznania różnych przejawów niewierności ewangelicznym zasadom, jakich nierzadko dopuszczali się chrześcijanie zarówno pochodzenia polskiego jak i ukraińskiego zamieszkujący te ziemie. Czas już oderwać się od bolesnej przeszłości! Chrześcijanie obydwu narodów muszą iść razem w imię jedynego Chrystusa, ku jedynemu Ojcu, prowadzeni przez tego samego Ducha, który jest źródłem i zasadą jedności – zaapelował Jan Paweł II

Pomodlił się, by „przebaczenie — udzielone i uzyskane” rozlało się „niczym dobroczynny balsam w każdym sercu”. Wezwał do „oczyszczenia pamięci historycznej”, dzięki któremu wszyscy będą „stawiać wyżej to, co jednoczy, niż to, co dzieli, ażeby razem budować przyszłość opartą na wzajemnym szacunku, braterskiej współpracy i autentycznej solidarności”.

W tym kontekście znowu przypomniał beatyfikowanych, którzy pomagali ludziom niezależnie od ich pochodzenia etnicznego i wiary.

– Dzisiaj arcybiskup Józef Bilczewski i jego towarzysze biskup Pelczar i arcybiskup Szeptycki wzywają was: trwajcie w jedności!- wezwał.

Abp Andrzej Szeptycki, bardzo ceniony przez Jana Pawła II, był zwierzchnikiem ukraińskich grekokatolików w latach 1900-1944. Był zaangażowany w ukraińską sprawę narodową, ale jednocześnie opowiadał się przeciwko przemocy i totalitaryzmom. Podczas II wojny światowej w podlegających mu klasztorach i kościołach greckokatolickich ukrywano Żydów. Papież Jan Paweł II zainicjował jego proces beatyfikacyjny, jednak do dzisiaj do beatyfikacji jeszcze nie doszło. Bł. bp Józef Pelczar (1842-1924) był metropolitą przemyskim i teologiem, aktywnie społecznie zaangażowanym na rzecz wszystkich mieszkańców, związanym także ze Lwowem.

Papież powtórzył powyższe słowa po ukraińsku i dostał za to owację.

Następnego dnia Jan Paweł II odprawił Mszę św. w obrządku wschodnim, kiedy to beatyfikował 27 księży, zakonników, zakonnic i jednego świeckiego Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego jako męczenników za wiarę z okresu wojennego i powojennego.

– Ta Ziemia Galicyjska, która w ciągu historii była świadkiem wzrostu Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, została usłana, jak mawiał niezapomniany metropolita Josyf Slipyj, „górami trupów i rzekami krwi”. Wasza żywa i płodna wspólnota swymi początkami sięga nauczania świętych braci Cyryla i Metodego, św. Włodzimierza i św. Olgi. Przykład męczenników z różnych okresów historii, lecz szczególnie minionego wieku poświadcza, iż męczeństwo jest najwyższą miarą służby Bogu i Kościołowi. Przez tę celebrację pragniemy złożyć hołd męczennikom i podziękować Bogu za ich wierność – mówił w homilii do grekokatolików.

Podobnie jak dzień wcześniej, stawiał za wzór wynoszonych na ołtarze.

– W ciągu ostatnich wieków nagromadziło się zbyt wiele stereotypowych sposobów myślenia, zbyt wiele wzajemnych uraz i zbyt wiele nietolerancji. Jedynym sposobem oczyszczenia drogi jest zapomnienie przeszłości, prośba o wzajemne przebaczenie i przebaczenie sobie zadanych i otrzymanych ran i bezgraniczna ufność w ozdrowieńcze działanie Ducha Świętego. Ci męczennicy uczą nas wierności podwójnemu przykazaniu miłości: miłości do Boga i miłości do braci – podkreślił Jan Paweł II.

Papież Polak podczas pielgrzymki na Ukrainę nie mówił wprost o Zbrodni Wołyńskiej i nie wskazywał konkretnie odpowiedzialnych. Ale tak widział swoją rolę, o czym często mówił — łączenie, a nie dzielenie, apelowanie do serc. A o tym, że przykładał wagę do pamięci o Zbrodni Wołyńskiej, świadczy na przykład to, że to Jan Paweł II w 1994 roku zainicjował proces beatyfikacyjny ks. Ludwika Wrodarczyka. Ten młody oblat pochodzący z Górnego Śląska tuż przed wybuchem II wojny światowej został administratorem parafii w miejscowości Okopy na Wołyniu. Podczas okupacji sowieckiej i niemieckiej starał się pomagać wszystkim prześladowanym – Polakom, Ukraińcom, Żydom – nierzadko ich ukrywając. Pomagał także biednym i chorym. W grudniu 2001 roku oprawcy z UPA porwali go z kościoła, zabijając parafian, a potem torturowali i zamordowali w bardzo okrutny sposób. Okopy dziś zaś nie istnieją.

Choć w zbrodniach na ludności polskiej brali udział w większości prawosławni Ukraińcy, Wołyń bowiem był wcześniej pod rosyjskim zaborem, i tam doszło do największych zbrodni, to wśród oprawców, także wydających rozkazy, z kierownictwa UPA, również byli grekokatolicy. Część z nich pomagała też Niemcom w przeprowadzeniu Holokaustu ludności żydowskiej. Witając we Lwowie Jana Pawła II ówczesny zwierzchnik Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, kard. Lubomyr Huzar, przeprosił za winy grekokatolików.

– Za nich wszystkich przed tobą, Ojcze Święty, chcę prosić Boga o wybaczenie, jak też chcemy przebaczyć wszystkim, którzy nas krzywdzili. Chcemy wymazać wszystkie krzywdy i nienawiść między nami, abyśmy pojednani mogli razem wstąpić w nowe stulecie – powiedział kardynał.

MaH/belsat.eu wg vatican.va, opoka.org.pl, wiara.pl, wiez.pl, lwow.home.pl