Jak przerwanie zapory na Dnieprze odbije się na przyrodzie Ukrainy. Tłumaczy ekolog
Po wysadzeniu Kachowskiej Elektrowni Wodnej zaginęło bez wieści przynajmniej siedem osób, tysiące ludzi zostały ewakuowane, dziesiątki miejscowości znalazły się pod wodą. Długofalowe następstwa katastrofy nie są jeszcze znane, ale wiadomo, że przez dziesięciolecia będą wpływać na ukraińskie środowisko i gospodarkę. Możliwe scenariusze przybliżyła Biełsatowi ukraińska ekolog Natalija Hozak.
6 czerwca przed świtem zaczęła rozpadać się zapora Kachowskiej Elektrowni Wodnej w obwodzie chersońskim. Obiekt był wtedy kontrolowany przez wojska rosyjskie, które oskarżyły Ukrainę o ostrzelanie go artylerią, nie przedstawiając dowodów. Z kolei Kijów twierdzi, że ma dowody na zaminowanie tamy przez Rosjan i oskarża ich o celowe wywołanie powodzi. Niezależni analitycy proponują też trzecią opcję: do katastrofy mogło dojść w związku z uszkodzeniami wywołanymi przez działania wojenne i wcześniejszych działań okupantów.
Pod naporem Dniepru zapora runęła całkowicie. Pod wodą znalazły się miejscowości w dolnym biegu rzeki, w tym dzielnice Chersonia i Nowej Kachowki. Woda powinna opaść w ciągu tygodnia, a w najgorszym scenariuszu dwóch. Jednak Kachowska Elektrownia Wodna nie nadaje się do odbudowy, a niektóre następstwa powodzi zostaną na długie lata.
Jakich następstw oczekiwać?
Należąca do ukraińskiej organizacji społecznej Ekodija Natalija Hozak, ekspertka IFAW, w rozmowie z Biełsatem wyjaśnia, dlaczego zburzenie Kachowskiej Elektrowni Wodnej to katastrofa, która będzie miała długi łańcuch następstw. Obecne podtopienia i zniszczenia budynków to tylko pierwsze widoczne skutki. Kolejnymi są:
Zagrożenie awarią Zaporoskiej Elektrowni Jądrowej
To według Nataliji Hozak największe potencjalne zagrożenie. Okupowanej obecnie przez Rosjan Zaporoskiej Elektrowni Jądrowej nie grozi bezpośrednio zatopienie. Problemem jest jednak napełnienie stawu służącego do chłodzenia elektrowni. który do tej pory zaopatrywany był wodą ze Zbiornika Kachowskiego. Po wysadzeniu tamy lustro zbiornika może obniżyć się tak bardzo, że woda nie będzie docierać do elektrowni jądrowej. Hozak wierzy, że znajdzie się rozwiązanie techniczne, bo inaczej awaria Zaporoskiej Elektrowni Jądrowej dotknie całą Europę.
Niedobory wody dla ludności
W związku ze spadkiem lustra wody w Zbiorniku Kachowskim, obniży się też poziom wód gruntowych, co oznacza suche studnie. Problem ten można rozwiązać, jednak do czasu budowy wodociągów brak wody może dosięgnąć najbiedniejszych warstw społeczeństwa.
Wyniszczenie rolnictwa zależnego od nawadniania
Dzięki tamie w Nowej Kachowce woda z Dniepru rozprowadzana była kanałami nawadniającymi po całym południu Ukrainy, w tym po Krymie. W tym roku skutki mogą nie być jeszcze zauważalne, ale następny sezon będzie w zupełnie innych warunkach. Okupacja, działania bojowe, zaminowanie wielkich obszarów mogą według ukraińskiej ekolożki doprowadzić do stanu, w którym uprawa roli na południu i wschodzie Ukrainy będzie niemożliwa, co doprowadzi do kryzysu społecznego.
Zniszczenia infrastruktury
Większość zalanych budynków mieszkalnych będzie można odbudować, gdy woda opadnie. Zamiast innych powstaną nowe. Jednak powódź uszkodziła lub zniszczyła także obiekty infrastruktury wszelkich rodzajów, których odbudowa zajmie lata.
Skażenie wody
Fala powodziowa porwała paliwa i smary, surowce przemysłowe, nawozy sztuczne, środki ochrony roślin i ścieki. Szkodliwe chemikalia zostaną w gruncie i zbiornikach, które powstaną, gdy woda opadnie. Poziom skażenia będzie można ocenić dopiero później, ale najpewniej dotknie ono także Morza Czarnego, a więc wszystkich państw regionu czarnomorskiego.
Rozmycie pól minowych
Duża część zalanych terenów była zaminowana przez obie walczące strony. Woda porwała miny, rozrzucając je chaotycznie po bezpiecznych wcześniej obszarach.
– Nie nazywałabym tego katastrofą ekologiczną, ale przede wszystkim społeczną – podkreśla Hozak. – Tyle zrujnowanych żyć, stracone domy. Kiedyś oczywiście będzie można tam wrócić, ale wiele budynków zostało zniszczonych bezpowrotnie.
Co się stanie ze środowiskiem?
Według ukraińskiej ekspertki nie można na razie stwierdzić, ile gatunków zwierząt i roślin ucierpiało, bo wymaga to badań terenowych.
– Po pierwsze, badania nie są możliwe dopóki nie opadnie woda. Po drugie, tereny zalane są przeważnie okupowane lub frontowe. A w związku z rozrzuceniem min w dolinie Dniepru, wszelkie prace badawcze będą teraz bardzo ryzykowne. Nie wiem, kiedy należy ich oczekiwać. W najlepszym razie dopiero po zwycięstwie – podkreśla.
Po obu stronach zburzonej zapory mają miejsce różne zjawiska przyrodnicze. Jedne są związane z gwałtownym obniżeniem się lustra wody w Dnieprze, inne z zalaniem gruntów. Łącznie mowa o 5 tysiącach kilometrów kwadratowych.
Woda zatopiła już 48 obszarów ochrony przyrody różnego stopnia w dolinie Dniepru, od rezerwatów biosfery do parków narodowych. Na zalanych terenach występują 22 gatunki roślin chronionych, w tym gaje dębowe i miejsca występowania orchidei. Jeśli woda szybko nie opadnie, zniszczone mogą zostać suche ekosystemy, jak Oleszkowskie Piaski.
– Osobiście uważam, że nawet jeśli do pełnego zamulenia, rośliny sobie z czasem poradzą. Jednak zwierzęta ucierpiały bardziej, zwłaszcza ptactwo i organizmy wodne.
Obecnie trwa sezon lęgowy ptactwa. Niezliczone gniazda zostały zmyte, w dużej części z nich mogły już być pisklęta. Całe kolonie ptaków straciły następne pokolenie i nie zdążą już wychować w tym roku potomstwa. Według Hozak odtworzenie populacji może w sprzyjających warunkach trwać od 3 do 7 lat.
Katastrofa dotknęła też ryb. Trwa tarło i fala powodziowa najprawdopodobniej zmyła złożona ikrę. Jeszcze gorzej jest powyżej zapory, gdzie niektóre tarliska wyschły. Zmieni to ekosystem Zbiornika Kachowskiego na lata – uważa ekolożka.
Obniżenie się poziomu wody zagraża 11 obszarom ochrony przyrody powyżej zapory. Wyschnięcie Zbiornika Kachowskiego oznacza, że jego dno stanie się najpierw pustynią z resztkami roślinności wodnej, którą szybko skolonizują gatunki inwazyjne nietypowe dla regionu. By ocalić miejscowy ekosystem, potrzebna będzie ingerencja człowieka, a w czasie wojny może być to niemożliwe. Zwłaszcza, jeśli Dniepr pozostanie linią rozgraniczenia wojsk.
Aleś Nawaborski,pj/belsat.eu
