Галоўны падзел не між асобамі розных поглядаў, а між рэжымам і большасцю, дзяржаўная ж мяжа не падзяляе беларусаў у галоўных пытаннях.
Палітолаг Валер Карбалевіч у нядаўняй калонцы на сайце радыё «Свабода» заявіў, што паралельна пачалі існаваць дзве Беларусі: лукашэнкаўская Беларусь і беларусы ў эміграцыі – гэта дзве розныя цывілізацыі. З Беларусі з’ехала творчая эліта ды інтэлектуалы, а лукашэнкаўская Беларусь у культурніцкім плане хутка ператворыцца ў расейскую правінцыю.
З ім завочна паспрачаўся старэйшы даследнік Цэнтру новых ідэй, сацыёлаг Генадзь Коршунаў. У Facebook ён патлумачыў, што лукашэнкаўская «Белоруссия» і астатняя Беларусь падзеленыя не межамі, а ў Беларусі не пануе «Белоруссия». Папрасілі Коршунава падрабязней расказаць пра сацыялагічны падзел.
Коршунаў кажа, што падзел на Беларусь і «Белоруссию» трэба разглядаць інакш: не як падзел на прыхільнікаў і праціўнікаў Аляксандра Лукашэнкі. Савецкая «Белоруссия» – гэта перш за ўсё рэжым, а не яго прыхільнікі. Гэтых прыхільнікаў, калі вынесці за дужкі сілавікоў, не так шмат. Ідэйных асобаў, якія не бачаць сябе за межамі дзейнага рэжыму, савецкай «Белоруссии», – 10–15 % насельніцтва.
Астатнія, хто за дзейную ўладу, – гэта тыя, хто не бачыць іншых варыянтаў і не разумее, як можна жыць іначай, таму, хутчэй, падтрымліваюць рэжым (такіх мо 10 %), а таксама тыя, каму абыякава і проста не хочацца зменаў (іх таксама можа быць 10 %).
«Што ўсю гэтую групу яднае, дык гэта тое, што яны пасіўныя, не здольныя на значную сацыяльную актыўнасць, – адзначае Коршунаў. – Гэта вельмі добра відаць паводле колькасці праўладных актывістаў. Фактычна мы ведаем усіх іх па імёнах. Гэта пяць, сем, дзесяць прапагандыстаў, штатных аналітыкаў так званых, і з пяток, нават меней, актывістаў на месцах. Усё! Таму я кажу, што савецкая «Белоруссия» – гэта галоўным чынам рэжым, не людзі».
Гэта больш як палова грамадства, перакананы Коршунаў, гэта людзі, якія хочуць зменаў, якія ўмеюць карыстацца выгодамі лічбавай эпохі, самастойна выбудоўваць сваю адукацыю і працу, «якія хочуць зарабляць, а не атрымоўваць», самастойна пастанаўляць, дзе адпачываць і якія святы адзначаць.
«Гэта тыя, хто ствараў беларускую рэвалюцыю 2020 года, і тыя, хто будзе рабіць рэформы пасля сыходу Лукашэнкі. Вось гэта Беларусь», – запэўнівае сацыёлаг.
Коршунаў не пагаджаецца з такою фармулёўкай. Ён называе зразумелым тое, што ў часткі беларусаў расце задавальненне ад таго, што яны бачаць і што ім транслюе прапаганда. Беларусь хоць і суагрэсарка ў вайне ва Украіне, але беларускія войскі не пайшлі ва Украіну. Да таго ж, у Беларусі няма мабілізацыі, як у Расеі, хоць ваенкаматы і збіраюць звесткі. Ну і Аляксандр Лукашэнка пайшоў на папулісцкі крок з абмежаваннем росту цэнаў.
«Я б казаў, што людзей, хутчэй, задавальняе такі стан рэчаў. Падтрыманне Лукашэнкі – я не думаю, што яно значна ўзрасло. Хутчэй, гэта задавальненне тым, што робіцца», – мяркуе Коршунаў.
Эксперт дапускае, што ў нейкай невялікай частцы насельніцтва будзе расці захапленне Лукашэнкам за тое, як ён «лавіюе», каб і дагадзіць Пуціну, і не ўвесці беларускіх войскаў ва Украіну. Пытанне – наколькі гэта заслуга Лукашэнкі, але з асабістых размоваў Коршунаў чуе, што частка беларусаў гэта цэніць.
Даследаванне з адказам на гэтае пытанне якраз нядаўна правёў Цэнтр новых ідэй супольна з ініцыятываю «Народнае апытанне». Пакуль апублікавалі толькі высновы, а ўсё даследаванне плануюць прэзентаваць 17 студзеня. Правяралі ўзаемнае стаўленне між тымі, хто з’ехаў і застаўся.
Між тымі, хто падтрымліваў пратэсты і застаўся ў Беларусі, і тымі, хто з’ехаў, разрыву няма. Хутчэй, наадварот, кажа Коршунаў: ёсць узаемная павага і ўзаемнае паразуменне, асабліва ў галоўных пытаннях. Аднак складваецца сітуацыя, калі беларусы замежжа недаацэньваюць значнасці сваіх справаў для тых, хто застаўся. А тыя, хто ў Беларусі, больш вераць у дыяспару, бачаць яе голасам беларускага народу.
Падзел па дзяржаўнай мяжы патэнцыйна магчымы ў будучыні, дадае суразмоўца, але цяпер сацыёлагі яго не назіраюць. Коршунаў тлумачыць гэта:
Больш як 90 % апытаных амаль штодня стасуюцца з роднымі і аднадумцамі за мяжою, паказала нядаўняе апытанне.
«Адчуванне той Беларусі, якая нарадзілася ў 2020 годзе, яднае тых, хто з’ехаў, і тых, хто застаўся», – рэзюмуе Коршунаў.
Падрабязней пра тое, як прыйшлі да такой высновы, сацыёлагі раскажуць пазней. Пакуль жа эксперт раіць пачытаць нядаўна апублікаванае даследаванне (PDF) пра калектыўную траўму беларусаў у 2020 годзе.
Алесь Наваборскі belsat.eu