W niedzielnych wyborach prezydenckich na Litwie faworytem jest urzędujący szef państwa Gitanas Nauseda. Tego dnia obywatele zagłosują też w referendum w sprawie podwójnego obywatelstwa.
Wyniki najnowszego sondażu wskazują, że na Gitanasa Nausedę, który jest politykiem bezpartyjnym, ale popieranym w tych wyborach przez Litewską Partię Socjaldemokratyczną (LSDP), głos zamierza oddać 29,1 proc. wyborców. Na drugim miejscu jest Ingrida Szimonyte, kandydatka rządzącej partii konserwatywnej Związek Ojczyzny – Litewscy Chrześcijańscy Demokraci (TS-LKD), z poparciem 14,2 proc., a na trzecim – kandydat niezależny, adwokat Ignas Vegele z wynikiem 12,7 proc. Ponieważ żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej ponad połowy głosów przy ponad 50-procentowej frekwencji, 26 maja odbędzie się druga tura głosowania.
– Odnosi się wrażenie, że cała kampania wyborcza była na rzecz reelekcji Nausedy. Dwoje jego głównych kontrkandydatów chce trafić do drugiej tury, ale wątpię, by mieli ambicje (odniesienia) ostatecznego zwycięstwa – mówi PAP Mażvydas Jastramskis, politolog z Uniwersytetu Wileńskiego.
W wyborach prezydenckich startuje osiem osób. Poza Nausedą, Szimonyte i Vegelem są to: były prezes Sądu Konstytucyjnego Dainius Żalimas, którego kandydaturę zgłosiła liberalna Partia Wolności z sondażowym poparciem 6,1 proc., były poseł Remigijus Żemaitaitis (5,8 proc.), lekarz Eduardas Vaitkus (5,2 proc.), ekspert ds. obrony Giedrimas Jeglinskas zgłoszony przez Związek Demokratów „W imię Litwy” (2,6 proc.) oraz przewodniczący Partii Pracy, poseł Andrius Mazuronis (1,3 proc.). Część czołowych partii politycznych – socjaldemokraci, liberałowie oraz Litewski Związek Rolników i Zielonych (LVŻS) – w ogóle nie wystawiła swoich kandydatów.
– Jako Polaka z Litwy zasmuciło mnie, że w tej kampanii w ogóle nie pojawił się temat mniejszości narodowych. Nie było żadnego spotkania z Polakami, tak jakby nas tu w ogóle nie było – mówi PAP politolog Andrzej Pukszto z Uniwersytetu Witolda Wielkiego.
Przedwyborcze debaty pokazują, że niezależnie od tego, który z kandydatów wygra, obecny kurs euroatlantycki nie ulegnie zmianie. Wyjątek stanowi Vaitkus, który propaguje przyjaźń z Rosją i Białorusią, a NATO określa mianem agresywnego bloku wojskowego.
Zgodnie z litewską konstytucją prezydent kraju ma decydujący głos głównie w polityce zagranicznej i w kwestiach bezpieczeństwa, jak również jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych.
Wraz z wyborami prezydenckimi obywatele zagłosują w referendum w sprawie ustanowienia podwójnego obywatelstwa. Kwestia ta dotyczy około miliona Litwinów mieszkających poza granicami kraju. Obecnie podwójne obywatelstwo mogą mieć tylko ci, którzy opuścili kraj przed odzyskaniem przez niego niepodległości w 1990 roku oraz ich potomkowie.
Litewskie obywatelstwo może uzyskać z kolei obcokrajowiec będący w związku małżeńskim z obywatelem lub obywatelką Litwy, jeżeli mieszka na Litwie od co najmniej siedmiu lat i spełnia inne warunki, na przykład złożył egzamin z języka i wiedzy o konstytucji. Automatycznie obywatelstwo otrzymuje również dziecko, gdy co najmniej jedno z rodziców jest obywatelem Litwy.
Litwa jest jednym z pięciu państw w Unii Europejskiej, które nie pozwalają swoim obywatelom na posiadanie obywatelstwa innego kraju. O potrzebie zmiany przepisów w tej kwestii mówi się od lat, ale do tego wymagana jest zmiana artykułu 12. litewskiej konstytucji, co wymaga zgody ponad połowy obywateli uprawnionych do głosowania – ok. 1,2 mln. Referendum w tej sprawie zostało zorganizowane już przed pięciu laty, ale frekwencja była zbyt niska, by było wiążące.
Zwolennicy podwójnego obywatelstwa twierdzą, że we współczesnym zglobalizowanym świecie jest to po prostu konieczność, jeśli Litwa chce utrzymać więź z emigrantami. Krytycy są z kolei zdania, że obywatel może być wierny tylko jednemu państwu. Obawiają się, że o podwójne obywatelstwo mogą się ubiegać przedstawiciele mniejszości narodowych, co może zostać wykorzystane przez Rosję.
Demograficzne dane są niepokojące. W wyniku emigracji liczba mieszkańców kraju zmniejszyła się z 3,7 mln w 1990 do 2,8 mln w 2023 roku.
md / belsat.eu / PAP
