Warszawa: Rząd Białorusi na uchodźstwie nagrodził pośmiertnie Jerzego Turonka

Pierwsza ceremonia wręczenia medalu z okazji stulecia BRL odbyła się na Uniwersytecie Warszawskim podczas wieczoru pamięci Jerzego Turonka.

Pierwszy ze 130 medali Rady Białoruskiej Republiki Ludowej został pośmiertnie wręczony Jerzemu Turonkowi – zasłużonemu polskiemu historykowi białoruskiego pochodzenia.

Wieczorem 18 lutego w Warszawie członek Rady Białoruskiej Republiki Ludowej Alaksiej Dzikawicki nagrodził pośmiertnie Jerzego Turonka medalem z okazji stulecia proklamowania BRL. Ceremonia miała miejsce na Uniwersytecie Warszawskim, podczas wieczoru pamięci tego wybitnego polsko-białoruskiego historyka.

Medal został przekazany Zinaidzie Turonek, wdowie po odznaczonym.

Wydarzenie zorganizowała Katedra Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej UW oraz organizacja Białoruska Pamięć Narodowa. Podczas spotkania naukowcy przedstawili zbiór artykułów, który przygotowano na 90 urodziny badacza. Miał on zostać opublikowany w kwietniu – jednak Jerzy Turonek nie dożył swojego jubileuszu, zmarł 2 stycznia 2019 roku.

Zmarł Jerzy Turonek

– Idea zbioru polegała na tym, by obejmował on problematykę, jaką zajmował się Jerzy Turonek, – powiedział podczas spotkania polsko-białoruski historyk Jerzy Grzybowski, zastępca kierownika katedry. – Gdy zaczynaliśmy pracę nad projektem, nikt nie przepuszczał, że będzie to wydanie pośmiertne. Historycy to bardzo specyficzna kategoria społeczna: trzeba ich dyscyplinować, są wiecznie zajęci i nie mają czasu. Ale w tym przypadku szybko odpowiedzieli na inicjatywę i poparli ją. Wszyscy powiedzieli, że mieli wrażenie, że biorą udział w czymś istotnym i ważnym.

Zinaida Turonek z medalem z okazji stulecia BRL dla Jerzego Turonka o raz wypisem z decyzji Rady BRL o jego wręczeniu.

Podczas spotkania polski artysta białoruskiego pochodzenia Leon Tarasewicz przyznał się, że to właśnie Turonek podarował mu książkę, z której uczył się języka białoruskiego – „Wierszalinski raj” Alaksieja Karpiuka.

– Dzięki tej książce uczyłem się czytać po białorusku, bo w szkole się tego nie nauczyłem. Do siedemnastej strony było ciężko, a potem już poszło. I chciało czytać się jeszcze, a książka już się skończyła – wspomina Tarasewicz. – Podczas, gdy moje pokolenie dojrzewało, znalazł się człowiek, który dawał wiedzę. Turonek był łącznikiem pomiędzy ludźmi pokolenia wojennego, którzy wyjechali na emigrację i nami. Mogliśmy spotykać się razem i rozmawiać – wszystko nas interesowało.

Leon Tarasewicz, polski artysta białoruskiego pochodzenia, wspomina Jerzego Turonka, dzięki któremu poznawał historię i język swoich przodków.

Doktor Jerzy Turonek (1929-2019) był polskim historykiem narodowości białoruskiej, działaczem mniejszości białoruskiej w Polsce. Z wykształcenia ekonomista, zajmował się badaniem międzynarodowego rynku chemii, pracował w Europejskiej Komisji Gospodarczej w Genewie. W czasie wolnym od pracy badał w archiwach historię Białorusi i Białorusinów.

W 1986 roku obronił doktorat pod tytułem „Białoruś pod okupacją niemiecką”. W 1993 roku jego praca została wydana w Warszawie i stała się na Białorusi bestsellerem. W 2008 roku wydano ją też na Białorusi – część nakładu skonfiskowała milicja i KGB.

Na jej podstawie w 2009 roku Antoś Ciależnikau przy pomocy Biełsatu nakręcił trzyczęściowy cykl dokumentalny. Podczas wieczoru pamięci reżyser pokazał materiał, który nie wszedł do ostatecznej wersji filmu.

– Po premierze Turonek powiedział mi, że film niczym nie różni się od książki. To była dla mnie najlepsza nagroda – wspomina filmowiec.

Białoruś pod okupacją niemiecką. Cz. 1

Białoruski rząd na emigracji odznacza medale z okazji stulecia BRL „za wieloletnie zasługi w pracy dla realizacji idei aktu z 25 marca 1918 roku, w tym za badanie i popularyzację białoruskości, zdobycie i umocnienie niepodległości państwowej przez Białoruś, walkę o wolność i demokrację Białorusi”.

Zinaida Turonak o mężu Jerzym: „W domu rozmawialiśmy po białorusku”.

Zgodnie z dekretem Rady Białoruskiej Republiki Ludowej o nagrodzeniu medalem, Jerzy Turonek był 106. laureatem. W ciągu 2019 roku nagrodzonych zostanie nim 130 osób z Białorusi i zagranicy.

Medal z okazji stulecia Białoruskiej Republiki Ludowej w ręku Zinaidy Turonek

– Medal dla Turonka był de facto pierwszą osobą, której go wręczyliśmy. Teraz równocześnie na całym świecie – we Francji, Belgii, USA i tak dalej – nagrodzimy 130 osób. W Polsce wręczonych zostanie pięć medali. Zazwyczaj laureaci nie wiedzą o tym, że będą nagrodzeni – to niespodzianka. O następnym nagrodzonym będzie wiadomo już jutro – powiedział Alaksiej Dzikawicki, członek Rady BRL i wicedyrektor Biełsatu.

W Warszawie została również odznaczona medalem 100-lecia BRL Natalla Radzina redaktorka naczelna białoruskiego portalu informacyjnego Chartyja97 . Odznaczenie wręczono w warszawskiej siedzibie niezależnego portalu, który został przez białoruskie władze zmuszony do działania na uchodźstwie. Obecnie również portal jest blokowany na terenie Białorusi, a czytelnicy muszą obchodzić blokadę przy pomocy specjalnego oprogramowania.

Natalla Radzina i Aleś Dzikawicki, fot. Belsat.eu

– Dla mnie jest to nagroda państwowa, gdyż BRL – to jedyny legalny rząd Białorusi. Jestem bardzo wzruszona. Gdy robimy coś dla swojego kraju, nie robimy tego dla medali. Nie można inaczej. Robimy to dla swoich bliskich, dla siebie i dla wszystkich Białorusinów, którzy walczą o ideę białoruską, białoruska państwową – powiedziała Natalla Radzina po wręczeniu medalu.

Strona białoruskiego rządu na emigracji podaje, że medale otrzymają między innymi pisarz Uładzimir Arłou, ambasador Szwecji na Białorusi Stefan Ericsson, członek Narodowej Akademii Nauk Białorusi Radzim Harecki i twórcy współczesnej wersji białoruskiego herbu Pogoń Alaksiej Maraczkin i Leu Tałbuzin.

Dzianis Dziuba, pj/belsat.eu

Wiadomości