«З’едліва называлі амерыканцамі». Беларусаў з Парагваю на радзіме лічылі чужынцамі

30.10.201913:55

Вуліца Новая ў вёсцы Сярадава, што ў Івацэвіцкім раёне на Берасцейшчыне, сярод мясцовых жыхароў завецца Парагвайскай. І такая назва зусім не выпадковая. Менавіта тут у старым бацькоўскім доме жывуць 80-гадовая Алена і 64-гадовая Сафія, якія нарадзіліся ў Лацінскай Амерыцы і ў падлеткавым узросце ўпершыню трапілі ў Беларусь.

Дом Ківеняў у вёсцы Сярадава.

Фота: «Белсат»

Бацькі жанчын Васіль і Тафіля Ківені родам з гэтых мясцінаў. Але так склаўся лёс: у 1938 годзе, праз востры недахоп зямлі, бацька вырашыў шукаць лепшай долі. Мужчына адгукнуўся на прапанову паехаць на заробкі. Меркавалася, што паедзе ў Марока, але раптам апынуўся з жонкай ажно ў Парагваі. Працадаўцы падманвалі людзей, прывозілі іх не ў тое месца, у якое абяцалі, а куды ім больш выгадна. Здаралася, што нават сем’і раздзяляліся. Але лёгкага хлебу ў Парагваі Ківені не знайшлі.

«Агулам мы пражылі ў Парагваі амаль 20 гадоў. Там вырошчвалі бавоўну. Насамрэч, гэта было надзвычай складаным заняткам. Тым больш, што палеткі маглі знішчыць вусені. Таму даводзілася шукаць нейкія хімікаты, угнаенні. Але бацька быў, як кажуць, з рукамі. У джунглях ён збіраў мёд. Потым пачаў лавіць дзікіх пчолак і стварыў сваю пасеку. Памятаю, што мёду заўсёды было шмат і за яго плацілі добрыя грошы», – узгадвае Алена Васільеўна.

Апроч таго, беларусы трымалі коней, гадавалі свіней, вырошчвалі кукурузу.

У Парагваі была мара: вярнуцца дадому

Васіль і Тафіля абжыліся ў Парагваі, нарадзілі дзяцей, але ўвесь час думалі пра тое, каб вярнуцца дадому. Праўда, пасля вайны зрабіць гэта было надзвычай складана. Ды і ўлады Савецкага Саюзу не асабліва рупіліся пра тое, каб дапамагчы сваім суграмадзянам за мяжою.

«Нам казалі, што нібыта тут вельмі бедна жывуць людзі. Зрэшты, калі мы вярнуліся, то сапраўды пабачылі, што людзі выкарыстоўваюць марлю замест фіранак. Дзяўчаты ў галёшах прыходзілі на танцы. А вось у нас было проста шыкоўнае адзенне. Я ў свае пяць гадоў хадзіла ў чырвоных лакіраваных туфлях. У школу апранала баваўняны швэдрык», – узгадвае Сафія Васільеўна.

У 1958 годзе сям’я атрымала паведамленне, што з’явілася магчымасць выехаць дадому. Але на шляху апынулася шмат перашкодаў.

Сям’я Ківені ў Буэнас-Айрэсе перад выездам у Беларусь.

Фота: «Белсат»

«Мы маглі атрымаць дакументы і зарэгістравацца толькі ў Аргентыне, бо толькі там была савецкая амбасада. А вось трапіць у Аргентыну было досыць складана. Мяжа паміж Парагваем і Аргентынаю – у асноўным у выглядзе ракі Парана, вельмі шырокай і вялізнай, яе шырыня складае каля 2,5 кіламетра. Трэба было пераплыць раку, пры гэтым не трапіцца памежнікам. Таму пераадольвалі ваду ўначы, разам з кантрабандыстамі. Аргентына больш вольная краіна ў параўнанні з Парагваем. Там мы і аформілі неабходныя паперы. Пазней на падставе гэтых дакументаў мы, дзеці, атрымалі турыстычныя візы і селі на параход у Еўропу», – кажа Алена Васільеўна.

Жанчыны распавядаюць, што дакументы давялося чакаць у Буэнас-Айрэсе ажно 6 месяцаў з-за страшнай бюракратыі, карупцыі.

«Брат наведваецца, напрыклад, у адміністрацыю, пытае там, ці гатовыя дакументы, а яму кажуць: «No sé, tal vez los ratones comieron». Што ў перакладзе азначае: «Не ведаю дзе яны, хіба мышы з’елі». Гэткім чынам яны патрабавалі хабару. І пакуль брат не заплаціў, яму не выдавалі гэтых дакументаў. Але ўсё ж справа развязалася, і мы адправіліся дадому», – кажа Алена Васільеўна.

Сафія Васільеўна ў бацькоўскім доме.

Фота: «Белсат»

Першыя ўражанні ад радзімы і першыя расчараванні

«Мы не даплылі да порту ў Адэсе, параход раптам пачаў тануць. Чамусьці хлынула вада на палубу, і мы вымушана апынуліся ў Марсэлі, у Францыі. Там нас чакаў цягнік да Італіі, праз два дні – яшчэ цягнік, да Аўстрыі, дзе нас сустрэлі спецслужбоўцы, далі нейкія паперы, ежу. Наступным пунктам прызначэння былі Баранавічы. Там ужо бацька ўзяў таксоўку грузавую, і мы прыехалі ў нашую вёску», – кажа Алена Ківеня.

Сям’я дабралася ў вёску ў сакавіку 1958 года. Алена Васільеўна ўзгадвае, што тады ёй было 16 год і яна ўпершыню пабачыла мокры снег.

Сям’я Ківені ў Буэнас-Айрэсе перад выездам у Беларусь.

Фота: «Белсат»

У Беларусі пачаліся складанасці з дакументамі. Справа ў тым, што дзеці Васіля і Тафілі не мелі беларускіх пашпартоў і нейкіх запісаў з мясцовых органаў улады.

«Нас пасадзілі на параход і нават не прагледзелі, што ў нас турыстычныя візы. Таму мы жартуем дасюль, што нашыя бацькі вярнуліся на радзіму, а мы прыехалі турыстамі. У Аўстрыі таксама не зрабілі належным чынам дакументы для нас. Але ж ніхто не збіраўся нас забіраць ад бацькоў», – кажа Сафія Васільеўна.

Фота: «Белсат»

Чужынцы ў Парагваі, не свае і на радзіме

Вяскоўцы сустрэлі сям’ю досыць насцярожана. Доўгі час за Ківенямі назіралі спецслужбоўцы, мясцовыя ўлады. Сафія Васільеўна кажа, што гэта надзвычай нелагічна: людзі вяртаюцца дадому і раптам тут іх лічаць ледзь не шпіёнамі.

«У нас, дзяцей, усе дакументы былі на іспанскай мове. Таму даводзілася дасылаць ледзь не ў Маскву перакладчыкам нашыя паперы. А потым нехта залез у нашую хату і скраў дакументы. Гэта была такая акцыя дэманстратыўная. Бо мы былі ў вёсцы чужынцы. Нас падазравалі ў нечым. Такое стаўленне было не толькі з боку вяскоўцаў, але і ўладаў таксама. Заўсёды мы ў вёсцы атрымлівалі найменшыя надзелы зямлі. Памятаю, што не ставала сенакосу. Іншыя вяскоўцы мелі па 40 сотак, а ў нас ніколі болей за 30 не было. Заўсёды з нейкаю зайздрасцю ці злосцю называлі нас «амерыканцамі». Казалі, маўляў, вось каб прыехалі пры Сталіне…», – скрушліва ўзгадвае Сафія Васільеўна.

Алена Ківеня кажа, што часта негатыўна ставіліся да іх і ў самым Парагваі.

«Мы там былі чужыя. Нас часта называлі камуністамі. Гэта было вельмі дзіўна, бо мы выехалі яшчэ да вайны. Для мясцовых мы былі «gringo». Гэта значыць, «белыя» ці нават «навалач» або «прыблуды», калі перакладаць дакладна. Больш культурна нас называлі «estranhero» – чужынцы», – кажа Алена Васільеўна.

Амерыканец у майтках сена косіць

Сафія прызнаецца, што сям’я вымушаная была некаторы час адаптавацца да новых умоваў. Нават намагалася схаваць месца свайго нараджэння, каб не было нейкіх дадатковых падазрэнняў, пытанняў. Бацькам жа было значна прасцей, яны, у адрозненне ад дзяцей, адчувалі сябе тут дома.

«Наш бацька скончыў толькі два класы і тое толькі палову зімы вучыўся. Але ён быў вельмі цікаўны, інтэлігентны, прагрэсіўны. Ён набыў радыё, якое слухаў кожны вечар. А аднойчы выйшаў касіць у шортах, дык дзеці вясковыя бегалі і смяяліся, маўляў, глядзіце, дзядзька траву косіць у майтках», – смяецца Алена Васільеўна.

Васіль і Тафіля Ківені ў Лацінскай Амерыцы

Алена і Сафія кажуць, што ў іх не было аніякай настальгіі і жадання вярнуцца ў Парагвай. Лацінскую Амерыку яны ды іхныя дзеці наведвалі ў пачатку 2000-ых гадоў, бо бацькаў брат застаўся ў Аргентыне. Але ў гасцях адчувалі, што іхны дом за морам і зусім на іншым кантыненце.

СК belsat.eu

Беларусь Берасцейшчына Буэнас-Айрас Васіль Ківеня вяртанне ў Беларусь Ківені Лацінская Амерыка Парагвай Паўднёвая Амерыка