Калі ў разгар палемікі па пытанні «Чый Крым?» народны артыст СССР Алег Табакоў прамямліў нешта невыразнае з нагоды таго, маўляў, што гістарычна Расея мае на яго права, многія мае сябры на яго абрынуліся:
– Вось жа мярзотнік!
І прапанавалі яго байкатаваць. І байкатавалі аж да таго, што калі Алег Паўлавіч памёр, а я адгукнуўся на гэтую падзею нявінным запісам у Фэйсбуку, байкот ледзь не распаўсюдзіўся і на мяне: маўляў, знайшоўся абаронца вялікадзяржаўнага расейскага шавініста.
Але сваю пазіцыю ў адносінах да Табакова – і не толькі да яго, але і да іншых акцёраў – якія апынуліся ў падобнай сітуацыі, – я выказаў. Дазволю сабе паўтарыць не даслоўна, але паводле сэнсу…
Акцёр не ў стане абстрагавацца ад сцэны. Уільям, наш, Шэкспір не дарма ж паўтараў, што ўвесь свет – тэатр. Вось для гэтага акцёра увесь свет – тэатр. Уласная жыццё здаецца яму ўсяго толькі чарговай роляй, якую пражывае ён у вечнасці. Не толькі жыццё ў цэлым – кожны этап жыцця ўжо новая роля. Сёння ён галодны хлопчык у пасляваенным Саратаве, заўтра – самы малады дырэктар тэатра ў Савецкім Саюзе, пасля заўтра –мастацкі кіраўнік самага знакамітага тэатра Расеі. А ўсе Іскрамасы, Шэленбергі і каты Матроскіны – гэта ў інтэрмедыі паміж галоўнымі ролямі ягонага жыцця.
Таму я не слухаю акцёраў, якія не здольныя абстрагавацца ад уласных тэатральных роляў. Так было і з Табаковым. Ён быў геніяльны акцёр, Акцёр Акцёрыч. Але і ў жыцці ён быў Акцёрам Акцёрычам. Калі ён прамаўляў тэкст Антона Чэхава, Міхаіла Булгакава або Эдуарда Успенскага, я разумеў, хто адказвае за гэтыя словы. А калі ён выконваў чарговую ролю, прадыктаваную жыццёвымі абставінамі, як у выпадку з Крымам, я разумеў, што аўтар гэтых слоў, мякка кажучы, не толькі не геніяльны, але нават і не таленавіты. І я не слухаў тое, што казаў Табакоў, хоць голас быў Табакова і нават міміка была цалкам табакоўская.
Вось зараз прачытаў я рэпартаж з сустрэчы спадара Генадзя Давыдзькі з магілёўскімі актывістамі «Белай Русі». Адразу адзначыў для сябе: «Генадзь Давыдзька адразу прапанаваў надаць мерапрыемству не фармат важнай сустрэчы і тым больш — не канферэнцыі ці там сімпозіума, а мітынгу». Адчулі? Мітынг – мерапрыемства цалкам тэатралізаванае, на якім кожны ўдзельнік мае магчымасць прасаліраваць (калі Прэзідыум дазволіць і гукаўзмацняльную апаратуру не адключаць). І маналог кожнага – зварот да гледача, тэкст якога павінен сягаць да апошняй косткі ў вашай стапе і пэндзля. Да дрыжыкаў працінаць павінна.
Мяркуючы па рэпартажы, Генадзь Браніслававіч і далей арыентаваўся менавіта на дрыжыкі. Цытаваць:
«Паводле ягонай (Давыдзькі) думкі, сёння неабходныя прэвентыўныя меры, якія дазволяць засцерагчы краіну і грамадства ад большага і страшнага — вялікай крыві, паралюшу ўлады, эканомікі, якая рухнула…».
Праўда, у рэпартажы не гаворыцца пра тое, на падставе чаго кіраўнік «Белай Русі» робіць выснову аб тым, што нас чакае вялікая кроў і крах эканомікі. Але для акцёра гэта не важна. Важны знешні эфект.
«Ён таксама вельмі эмацыйна распавёў аб размове з маладымі людзьмі, якія стаялі ў «пратэстным ланцугу» у цэнтры Менску літаральна некалькі дзён таму.
«Вы думаеце, ім патрэбныя перамены? — задаўся рытарычным пытаннем старшыня пастаяннай парламенцкай камісіі па правах чалавека… — нічога падобнага. — Ім не перамены патрэбныя, а шоў, дзвіжуха. Гэта проста-проста безадказныя выхаванцы інтэрнэту. Такім людзям варта падказаць, каб яны шукалі праблемы не ва ўладзе, не ў прэзідэнце, а ў сабе. Магчыма, тады іх жыццё наладзіцца».
Не ведаю. Мы з Давыдзькам з рознымі маладымі менчукамі размаўлялі. Маім суразмоўцам як раз шоў і дзвіжуха не патрэбныя. А вось перамены – так. Яны проста, у адрозненне ад Давыдзькі, паспелі пагутарыць са сваімі замежнымі аднагодкамі і адчулі розніцу паміж тым, чаго яны могуць самі дамагчыся ў дэмакратычным грамадстве з рынкавай эканомікай, і тым, што іх чакае ў краіне, у якой абасраныя каровы абмяркоўваюцца на ўзроўні кіраўніка дзяржавы. І, так, вядома, гэтая моладзь сама не збіраецца прыходзіць да ўлады (пакуль), але яна хоча як раз пераменаў, патрабуе іх ад улады. І паколькі цяперашняя ўлада заяўляе, што пераменаў пры ёй (і пры Давыдзьку) не будзе, яны выступаюць супраць гэтай улады (пакуль – не супраць Давыдзькі, але, думаю, за гэтым справа не стане).
Ну і, вядома, шэдэўр, які працытавалі ўсё:
««Мы знаходзімся пад беспрэцэдэнтным медыя-уплывам з боку нашых ворагаў, — падкрэсліў ён. — Дарэчы, гэтыя людзі не хочуць прыйсці да ўлады. Іх задача — пагаварыць, пашумець, унесці раскол, але пры гэтым ні за што ў выніку не адказваць. А так жа не бывае…»»
Слова «ворагі», выдзеленае невядомым мне аўтарам рэпартажу, асабліва ўражвае. З часоў незабыўнага Іосіфа Джугашвілі памятаем мы словы, адлітыя ў бронзе Аляксеем Пешкавым: «Калі вораг не здаецца, яго знішчаюць». Само слова «вораг» апраўдвае любы ўзровень рэпрэсій у адносінах да таго, супраць каго яно звернута. «Вораг». «Вораг народу». «Член сям’і ворага народу». «Дзеці ворагаў народу»…Ах, так, той жа Джугашвілі сцвярджаў, што сын за бацьку не адказвае. Праўда, гісторыя прадэманстравала, што гэтае яго сцвярджэнне засталося цалкам безвыніковым. А вось словы Пешкава былі рэалізаваныя цалкам.
Аднаго не хапіла. Вершаў. Я нават уяўляю сабе, што менавіта мог прачытаць – пафасна, як заўсёды – народны артыст Рэспублікі:
Тень Горького меня усыновила,
Политиком из гроба нарекла,
Вокруг меня народы возмутила
И в жертву сих врагов мне обрекла.
… Игра войны кровавой,
Судьбы моей обширные заботы
Пусть совести глас тихий заглушат.
Я, вядома, не Пушкін, але і Давыдзька не Качалаў. А вось лёс пушкінскага героя, чый маналог я перарабіў, быў цалкам паказальны. Яго, хто дамогся-такі шапкі Манамаха, таксама абвінавацілі ў тым, што ён – вораг народу, зрынулі, скінулі з акна на стралецкія бярдышы, а тым, што засталося, зарадзілі ў рэшце рэшт гармату і стрэлілі. Гэта значыць, тэзіс Горкага быў рэалізаваны, што і павінна стаць усім «добрым малайцам урокам».
Ды, верагодна, не стала. Голас палітыка Давыдзькі працягвае пафасна гучаць, паколькі яго ўладальнік так і не выйшаў з ролі часоў памятнага фільма «Железом по стеклу», у якім, праўда, па імені пазначаны не быў. Але той факт, што пазначаны ён не быў (нагадаю, што сярод іншых «ворагаў народу», выкрытых у тым фільме, быў і ўнук стваральніка тэатра, у якім працаваў спадар Давыдзька), сведчыць: усё ён разумее. І да канца палітычнай кар’еры рыхтуецца.
Сапраўды, што яму пагражае? Вяртанне на сцэну? Зноў – авацыі, любоў публікі, букеты кветак, бясконцыя паклоны… І геніяльны тэкст, які, у адрозненне ад цяперашняга, бясталентнага, ён будзе прамаўляць з задавальненнем…
Калі, вядома, іншыя акцёры пагодзяцца выходзіць з ім на сцэну. Бо пах доўга яшчэ не знікне.
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.
