Замест чорнага золата – чорная атрута. Нафтавы крызіс, справакаваны нізкай якасцю расейскай нафты, доўжыцца амаль тыдзень.
Каментуе Таццяна Манёнак, эканамічная аглядальніца парталу «Белрынок»:
«Гэтая сітуацыя беспрэцэдэнтная, калі цягам некалькіх дзён пастаўляецца няякасная нафта, хаця расейскі бок заявіў, што праз 2-3 дні гэтая сітуацыя будзе вырашаная. Пакуль што яна не вырашаная».
Беларусь ужо ацаніла страты на $ 100 млн. Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод заявіў, што праз расейскую нафту сапсавалася каштоўнае абсталяванне. Акрамя таго, няякасная сыравіна паспела трапіць ва Украіну і краіны Еўразвязу.
Аляксей Рабчын, старшыня падкамітэту ў пытаннях энергаашчаджэння і энергаэфектыўнасці Вярхоўнай Рады Украіны:
«Гэта было прадказальна. Шмат людзей, шмат дэпутатаў казалі ўраду, каб яны рыхтавалі альтэрнатыўны сцэнар, бо гэта нафта ці нафтапрадукты з краіны-агрэсара. Гэта расейская нафта, якую перарабляюць у Беларусі. І калі заўгодна можа быць прынятае палітычнае рашэнне».
Інцыдэнт супаў з палітычным крызісам паміж Менскам і Масквою. 11 красавіка ў адказ на расейскія абмежаванні на імпарт харчоў з Беларусі Аляксандр Лукашэнка прыгразіў зачыніць нафтаправод «Дружба» на рамонт. Аднак эксперты сумняюцца ў наўмыснасці дзеянняў Расеі, бо акрамя Беларусі нафтаправод дастаўляе нафту ў пяць краінаў Еўразвязу.
«То бок гэта Польшча і Нямеччына на паўночным маршруце, і на паўднёвым маршруце – Славаччына, Чэхія і Вугоршчына. Меркаваць, што гэта было наўмысным забруджаннем нафты, якое можа нашкодзіць адразу нафтаперапрацоўчым заводам адразу ў шасці краінах, – неяк мне не верыцца ў такую змову», – кажа Міхаіл Круціхін, маскоўскі партнёр кампаніі «Rusenergy».
На фоне скандалу з няякаснаю нафтаю прадстаўнікі беларускага ўраду заявілі пра намер да канца года пачаць імпарт нафты, альтэрнатыўнай расейскай.
На думку Таццяны Манёнак, Беларусь заўсёды ў пошуку альтэрнатывы. Паводле адмыслоўцы, альтэрнатыва пачыналася яшчэ ў 2010 годзе, калі былі вельмі складаныя адносіны з Расейскаю Федэрацыяй і Беларусь была вымушаная сапраўды пачаць пастаўкі альтэрнатыўнай нафты праз нафтаправод Адэса – Броды. Тады паставілі прыблізна мільён тонаў нафты.
Цягам двух гадоў праз украінскую тэрыторыю Беларусь атрымоўвала венесуэльскую, а пасля азербайджанскую нафту. Баку ўжо заявіў, што гатовы дапамагчы, калі Менск звернецца з нагоды пакупкі нафты. Адзіная складанасць – транспартаванне, якое істотна ўплывае на канчатковы кошт сыравіны.
«Гэта нявыгадна, гэта нерэнтабельныя пастаўкі з поўдня. І Адэса – Броды цяпер у нерабочым стане, і наўпроставага трубаправоднага забеспячэння няма», – мяркуе Міхаіл Круціхін з Масквы.
Сапраўды, кошт расейскай нафты для Беларусі ў сярэднім на 20 % ніжэйшы за сусветны. Але ўжо неўзабаве сітуацыя можа змяніцца праз падатковы манеўр Расеі. І гэта, на думку экспертаў, асноўная прычына пошукаў альтэрнатывы.
«Мяркуецца, што з 2024 года ў выніку гэтага падатковага манеўру беларускія нафтаперапрацоўчыя заводы будуць купляць у Расеі нафту за сусветныя кошты. І ў гэтай сітуацыі, канечне, відавочна, што беларускія нафтаперапрацоўчыя заводы павінныя завяршыць мадэрнізацыю, яны тэхналагічна, як заяўляецца і як мяркуецца, змогуць эфектыўна перапрацоўваць не толькі расейскую нафту, але і іншую альтэрнатыўную нафту», – кажа эканамічная аглядальніца Таццяна Манёнак.
Акрамя ўкраінскага кірунку, беларускі ўрад заявіў пра магчымасць імпартаваць нафту праз парты краінаў Балтыі. Гаворка пра латышскі Вэнтспілс і літоўскую Клайпеду. У Вільні «Белсату» пацвердзілі гатовасць да супрацы з Менскам.
Рокас Масюліс, міністр транспарту Літвы, былы міністр энергетыкі:
«Мы ўжо перагружалі нафту для перапрацоўкі ў Беларусь. Так што ў нас ёсць магчымасці для перавальвання нафты. І мы можам гарантаваць Беларусі гэтае перавальванне. Так што мы гатовыя. Чакаем толькі просьбы. Можам пачаць працу».
Акрамя таго, Менск заявіў пра жаданне набыць партовую інфраструктуру ў краінах Балтыі, што ў перспектыве дазволіць больш эфектыўна транспартаваць нафту марскім шляхам. Зрэшты, падобныя ініцыятывы не новыя.
«Беларускі бок атрымаў 30 % акцыяў «Біру Кравіню Тэрміналас». Гэта тэрмінал насыпных матэрыялаў. І «Беларуськалій» мае там 30 %. Гэта прыватны бізнес, які вырашае, прадаваць частку акцыяў беларускім кампаніям ці не прадаваць», – кажа Эўгеніюс Гентвілас, дэпутат Сейму Літвы, былы міністр эканомікі.
Літоўскія палітыкі ўхіляюцца ад адказу на пытанне, ці паўплывае на супрацу з Беларуссю крытычная пазіцыя Літвы ў дачыненні БелАЭС у Астраўцы. Суседзі гатовыя дапамагчы зменшыць залежнасць ад расейскіх энергарэсурсаў. Пытанне ў тым, наколькі сур’ёзна гатовы да гэтага афіцыйны Менск.
Сюжэт паказалі ў праграме «ПраСвет» з Сяргеем Пелясою 26.04.2019
